''Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΕΡΜΙΟΝΙΔΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΗΣ.''
Τελευταία έγινε μία σύσκεψη Δημάρχων Αργοσαρωνικού για το πρόβλημα των ιχθυοκαλλιεργιών. Το μεγάλο όμως πρόβλημα είναι η θάλασσά μας και η αλιεία. Αν λύσουμε αυτό το πρόβλημα, τότε δεν θα είναι αναγκαίος ο κλάδος της Ιχθυοκαλλιέργειας, ή θα είναι εκ των πραγμάτων περιθωριακός. Το να γίνεται συζήτηση για τον πλουτοπαραγωγικό κλάδο που εξάγει το 80% της παραγωγής του, και καμιά συζήτηση για τις θάλασσές μας και την αλιεία, δεν είναι φρόνιμο.
Παρακάτω τρία άρθρα μου γραμμένα πριν τις καλλικράτειες εκλογές για τις θάλασσες μας και την αλιεία.
Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος
Μια γραμμή που ξεκινά από τα Τσελεβίνια, περνά ανοικτά πίσω από την Ύδρα και τις Σπέτσες και καταλήγει στα Ίρια ορίζει την παραγωγική θάλασσά μας. Εκεί ψαρεύεις με όλα τα γνωστά εργαλεία, ενώ πέρα από αυτήν γίνονται μόνον ειδικά ψαρέματα ανοικτής θαλάσσης (τόνοι, ξιφίες κυρίως).Χοντρικά, η παραγωγική μας θάλασσα είναι περίπου 1000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Όταν βρισκόταν σε σχετικώς παρθένα κατάσταση (δεκαετία του 1950, ας πούμε) μπορούσε να παράγει από 3 έως 16 τόνους κάθε είδους αλιεύματα ανά τετραγωνικό........... χιλιόμετρο χωρίς να μειώνεται ο πληθυσμός των αλιευμάτων.
Τώρα, πόσο ακριβώς, μόνο ειδικοί μπορούν να μας το πουν. Ας πάρουμε λοιπόν το κατώτερο, δηλαδή 3 τόνοι ανά τ.χ. Αυτό σημαίνει παραγωγή 3000 τόνοι ετησίως και με 10000 € να βάλουμε τον τόνο, είναι μια αξία 30000000 €. Αν με την αλιεία ασχολούνται 500 οικογένειες κατά μέσο όρο θα έχει ετήσιο εισόδημα η κάθε μία 60000 €. Συντηρείται, ανανεώνει τον εξοπλισμό και της περισσεύουν.
Άρα η θάλασσά μας, αν σήμερα ήταν στην κατάσταση της δεκαετίας του 1950, με ορθολογιστική χρήση, δρακόντειους νόμους προστασίας κ.λ.π. θα ήταν η κύρια πλουτοπαραγωγική πηγή του τόπου μας. Και η φήμη της περιοχής με μόνο φρέσκο ψάρι και θαλασσινά θα διπλασίαζε και τριπλασίαζε το εισόδημα λόγω γαστρονομικού τουρισμού.
Με λίγα λόγια θα περιγράψω την σημερινή κατάσταση, έτσι όπως την βλέπω και όπως μου την ιστορούν οι φίλοι ψαράδες μας:
1. Ρίχνοντας δίκτυα και παραγάδια είναι μάλλον απίθανο να μην διασταυρωθείς με άλλα, άλλων ψαράδων, ή με αυτά που άφησαν κάτω οι ερασιτέχνες, πολλοί εκ των οποίων ξέρουν να τα ρίχνουν αλλά δεν ξέρουν να τα σηκώνουν.
2. Κάνοντας συρτή, αυτή σκαλώνει σε αμέτρητα νάιλον ελαφριά σκοινιά που πετάγονται από το βυθό σαν... τις κόμπρες του φακίρη των Ινδιών. Είναι τα σχοινιά που έδεναν φιάλες γκαζιού και άλλα δοχεία γεμάτα με δυναμίτιδα και ανατίναζαν μπάγκους και ξέρες ερασιτέχνες και επαγγελματίες ψαράδες, κυρίως όμως οι δεύτεροι. Χρόνια τώρα αυτή η δουλειά .... του βομβαρδισμού με «βόμβες βυθού» που τα παλιά δυναμίτια μπροστά τους ήταν πυροτεχνήματα.
3. Ανεμότρατες, τράτες, γρι γρι, αφού αφάνισαν τους ρηχούς βυθούς απλώθηκαν στη βαθύτερη θάλασσα. Και δεν είναι όπως παλιά, μια οικογενειακή επιχείρηση. Ένας ιδιοκτήτης που σπάνια πατάει στο καΐκι και μετανάστες Αιγύπτιοι που το δουλεύουν.
4. Δεν πιάστηκαν συστηματικά μόνον τα ψάρια στα ατέλειωτα δίκτυα και παραγάδια. Όλος ο πληθυσμός του βυθού, πέντε περίπου μέτρα ένθεν και ένθεν του δικτύου (πορφύρες, καβούρες, κολκοτσάνια, κ.λ.π.) ταξιδεύουν προς το δίκτυ να πέσουν πάνω στα πιασμένα ψάρια. Έτσι πιάνονται και αυτά. Δηλαδή 1000 μέτρα δίxτυ αφανίζει 5Χ2Χ1000 = 10000 τ.μ. βυθού από τα .... ζούδια του! Δέκα στρέμματα! Είναι μια παράμετρος που για πρώτη νομίζω φορά καταγράφεται. Παλιά το πρόβλημα του ψαρά δεν ήταν το ξεψάρισμα, αλλά το νετάρισμα, να καθαρίσει τα δίκτυα από τις πορφύρες, το φύκια, τις τροκάδες κ.λ.π. Σήμερα τα δίκτυα βγαίνουν καθαρά! Τόσο καθαρά που έχουν ξεχαστεί και τα κλοκοτσάνια, και οι μοδίστρες, και οι πορφύρες και οι αχινοί οι πελαγίσιοι, ακόμη και οι τροκάδες και τα φύκια.
5. Πόνος βαθύς και κόπος βαρύς κατάντησε το μεροκάματο του επαγγελματία και ανέμελο καταστροφικό παιχνίδι η ψυχαγωγία του ερασιτέχνη. Άκουσα διήγηση δύο πρωτευουσιάνων που είχαν τρεχαντήρι. Ερασιτέχνες φυσικά. Έλεγαν με καμάρι, πώς, βαθιά από τις Σπέτσες, έπιασαν 5 μεγάλους τόνους (κομμάτια τα λένε στη γλώσσα τους την ερασιτεχνική), 20 – 30 κιλά το καθένα. Φυσικά δεν νομίζω ότι τα βάλανε στην κατάψυξή τους. Κάποιος ψαρομανάβης τα έβαλε στο μαγαζί του.
6. Να προσέξουμε και το γλωσσικό μέρος του πράγματος. Πώς δηλαδή, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, περιγράφουν την τραγική κατάσταση, ή μάλλον κατάληξη της πάλαι ποτέ παραγωγικής μας θάλασσας: «χάθηκε το ψάρι», «χάλασε η θάλασσα», «χάλασε ο βυθός», «αρρώστησε η θάλασσα», «πολλά τα εργαλεία». Σε αυτά προστέθηκε και η...Υδραίικια φώκια που πλέον βουτάει τα ψάρια από τα παραγάδια. Στην κανονική διάλεκτο, την καταληπτή, αυτά όλα σημαίνουν «την φάγαμε τη θάλασσα, της αλλάξαμε τα φώτα, ξαφρίσαμε όλο της τον πλούτο, τη διαλύσαμε», μα δε το μολογάμε. Ερασιτέχνες και επαγγελματίες.
7. Είναι και η μόλυνση, τα λύματα, τα λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα που συνέβαλαν. Όμως κακά τα ψέματα, δεν είναι για την Ερμιονίδα και τα νησιά της η κύρια αιτία. «Χάθηκε το ψάρι», «χάλασε ο βυθός», όχι μόνον στον όρμο της Κάπαρης που δέχεται χρόνια αρκετή μόλυνση αλλά και στα πεντακάθαρα νερά από τη μεριά της Κοιλάδας.
Έτσι το μέγα πλεονέκτημα του να είναι κοινόχρηστη η παραγωγική μας θάλασσα, έγινε μειονέκτημα, δηλαδή ξέφραγο αμπέλι για τον καθένα.
Έρρωσθε,
Βασίλειος Γκάτσος
''ΠΩΣ ΡΗΜΑΞΑΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΜΑΣ ΘΑΛΑΣΣΑ.''
Στο βιβλίο μου «Η ΤΩΝ ΕΡΜΙΟΝΕΩΝ ΠΟΛΙΣ» σελ. 276-278 παραθέτω μια αρχαία επιγραφή (IG. IV. I2. 77) όπου γίνεται λόγος για λειτουργία Θυννείων (Τονάρες) σε μία ‘κοινή χώρα’ όπου εμπλέκονται ιδιώτες αλλά και η πόλις των Επιδαυρίων και Τροιζηνίων. Μάλλον προς τη μεριά της Λεσιάς θα βρίσκονταν αυτά τα θυννεία.
Άρα κατά την αρχαιότητα όχι μόνον η παραγωγική μας θάλασσα ήταν παρθένος αλλά η κύρια και εύκολη παραγωγή ήταν οι τονάρες που δίνανε μεγάλη ποσότητα τόνου της Μεσογείου. Τον συντηρούσαν με αλάτι ή άλλα μέσα και ήταν κύριο φαγητό και εξαγώγιμο προϊόν. Τονάρες σήμερα υπάρχουν μόνο στην Τυνησία.
Κάπου στην ιστορία χάθηκε αύτη η σπουδαία δραστηριότητα για την περιοχή μας (πιθανόν τονάρες να υπήρχαν και στην παραλία Θυννί), μάλλον γιατί έπαψαν να περνάνε οι τόνοι, γιατί τους πιάνανε κάποιοι άλλοι πιο μπροστά και έτσι ξεκλήριζαν το κοπάδι. Και επειδή οι τόνοι μπαινοβγαίνουν από το Γιβραλτάρ κατά εποχές και απλώνονται στα παράλια της Μεσογείου, λογικό είναι τα λίγα κοπάδια που απομείνανε να τα πιάνει η Τυνησία που είναι κοντά.
Φανταστείτε μια Μεσόγειο που καταφέραμε να ξαναγεμίσει με τόνους και με δρακόντειους νόμους να λειτουργούν παντού τονάρες. Φανταστείτε τονάρες στην Ερμιονίδα.
Εκτός από αυτή την ιστορική και κρίσιμη απώλεια αλιεύματος μέχρι το 1950 τα εργαλεία των ψαράδων μας δεν είχαν τη δύναμη να επηρεάσουν σημαντικά τα αλιεύματα της θάλασσάς μας, ούτε αυτά που έμεναν μόνιμα, ούτε αυτά που μας έρχονταν εποχιακά. Ένα σπάγγινο δίκτυ που ήταν ασήκωτο βρεγμένο, καμάκια, παραγάδια, κουπιά και πανιά, δεν έκαναν ζημιά. Μόνο η γκαγκάβα έκανε ζημιά, γιατί ξήλωνε το βυθό και τα φύκια και ήταν το πρώτο εργαλείο που φώναζαν οι ψαράδες να απαγορευτεί.
Την ίδια εποχή αναπτύσσονται η μηχανοκίνητες τράτες που σαρώνουν τους κόλπους της θάλασσάς μας. Καταστρέφουν αλιεύματα και βυθό. Ξηλώνουν τα δάση της ποσειδωνίας και της τραγάνας, καταστρέφουν τις αποικίες πινών και στριδιών, ξύνουν τον βυθό και τον αναμοχλεύουν. Με το πυκνό τους δίκτυ σαρώνουν όλα τα ψάρια μήκους 2 εκατοστών! Αρκεί να πω ότι όταν αγοράζαμε τότε μαρίδα στον μανάβη το ένα τρίτο ήταν νεογέννητα μπαρμουνάκια. Εντέχνως ή τράτα συνδέθηκε τάχατες με το μαριδάκι. Τα πάντα σάρωνε.
Από τότε άρχισε μια σοβαρή μείωση αλιευμάτων στους όρμους μας και οι αντιδράσεις των ψαράδων ήταν σημαντικές και βίαιες. Πόντιζαν στις καλάδες, δηλαδή στη πορεία που γινόταν η καλάδα, βαρέλια με τσιμέντο όπου πάκτωναν σίδερα. Σκοπός να σκαλώσει το δίκτυ και να σκίσει. Έφερναν αποτέλεσμα αλλά όχι σημαντικό.
Μετά ήλθαν οι ανεμότρατες που ψάρευαν παράνομα και στα ρηχά και ξήλωναν με τη σειρά τους το βυθό και έπιαναν γόνο που ψόφιο τον ξαναπετούσαν στη θάλασσα. Θυμάμαι ανεμότρατες και γρι γρι χειμωνιάτικα βράδια να ψαρεύουν (παράνομα φυσικά) εκατό μέτρα από τα Μαντράκια Ερμιόνης. Οι ανεμότρατες ανέβαζαν συνήθως μία μπάλα φύκια με λάσπη βυθού. Την άπλωναν στην κουβέρτα και με μάνικα ξέπλεναν και έπαιρναν τα ψάρια, ενώ εκατομμύρια ψόφια μικροσκοπικά ψάρια και μαλάκια έπεφταν στη θάλασσα.
Τότε εμφανίστηκαν και τα νάιλον δίκτυα (σχεδόν συγχρόνως με τις μηχανές) αλλά και ο εξοπλισμός του μηχανοκίνητου βαρούλκου. Έτσι τα δίκτυα έγιναν χιλιόμετρα και το βάθος που τα έριχναν άνετα έφτανε τα 50- 80 μέτρα. Τότε άρχισε μια μεγάλη παραγωγή ψαριών και άλλων ειδών, γιατί ρίχνανε και στις τροκάδες. Εκεί γεμίζουν τα δίκτυα τροκάδα και βαραίνουν υπερβολικά και μόνο με δυνατό βαρούλκο τα ανεβάζεις. Τελείως παρθένα μέρη οι τροκάδες και τι αστακοί και τι καθαρά έρχονταν πάνω δε λέγεται. Τα έζησα όλα αυτά στα Μαντράκια της Ερμιόνης.
Πέφτανε και δυναμίτια αλλά στα ρηχά.
Όλα αυτά τα εργαλεία ήταν επαγγελματιών ψαράδων. Ερασιτέχνες ουσιαστικά δεν υπήρχαν ούτε φυσικά τουρισμός με σκάφη.
Έτσι κύλησε η δεκαετία του 1960 με όλο και πιο βελτιωμένα εργαλεία. Το αλίευμα όμως είχε αισθητά μειωθεί και οι ψαράδες άρχισαν να απλώνονται έξω από την Ύδρα, το Δοκό και τις Σπέτσες.
Τότε εμφανίστηκαν και τα ..... βομβαρδιστικά. Καΐκια μεγάλα που παράνομα προμηθεύονταν μασούρια δυναμίτη από λατομία. Τα έβαζαν μέσα σε ισχυρά δοχεία, κυρίως μπουκάλες γκαζιού, και τα πόντιζαν σε πάγκους και ξέρες. Μιλάμε για σκέτες βόμβες βυθού, Έτσι σκοτώσαμε όλα τα μεγάλα ψάρια. Νύχτα η διακίνηση και από μανάβηδες. Φορτηγά με ροφούς, στείρες, σφυρίδες, βλάχους, μαγιάτικα και άλλα είδη βάρους το καθένα μέχρι και 50 κιλά. Δεν είχαμε ξαναδεί τόσο μεγάλα ψάρια, που κείτονταν στις καρότσες των μικρών φορτηγών σαν πτώματα στρατιωτών μετά από φονική μάχη.
Τα βομβαρδιστικά, αν εντοπίζονταν από το Λιμεναρχείο, πετούσαν τα ψάρια, έριχναν το καΐκι σε μια ακτή, έβγαζαν όλα τα εργαλεία (ακόμη και τη μηχανή και την προπέλα) και έμενε το κουφάρι για κατάσχεση! Μετά βγήκαν τα βυθόμετρα και άλλα βοηθήματα και το ξεκλήρισμα της θάλασσας έγινε επιστήμη. Παραγάδια έφταναν σε βάθος 200-300 μέτρα και έφερναν πάνω 200 – 300 κιλά μπακαλιάρους.
Φυσικά και ο φλόμος πήγαινε σύννεφο. Άλλο «παραδοσιακό» εργαλείο κι αυτός, που πλέον δεν ήταν το γνωστό φυτό που είχε και κόπο να μαζευτεί αλλά υποχλωριώδες νάτριο του εμπορίου. Τόνους από αυτό έφαγε η θάλασσά μας.
Προστέθηκε μετά και το κύμα των ερασιτεχνών της θάλασσας με τα φουσκωτά, μπουκάλες, δυναμίτια έτσι για σπορ, χώρια τα «παραδοσιακά» εργαλεία, αλλά και τα της νέας και μάλιστα ηλεκτρονικής τεχνολογίας.
Τι να σου κάνει το Λιμεναρχείο όταν οι ίδιοι οι παραγωγοί (η σωστή λέξη είναι κυνηγοί ιχθύων και άλλων της θαλάσσης όντων) έχουν στραφεί μετά μανίας κατά του μακροχρόνιου συμφέροντός των;
Πάλεψε και άντεξε η άμοιρη θάλασσα αρκετά. Στο τέλος τι να σου κάνει; Υπέκυψε.
Κάποιοι νόμοι μπήκαν. Όλο και περιοριζόταν η αλιευτική περίοδος, μεγάλωνε το μάτι στα δίκτυα, αλλά τίποτα. Μέχρι που έδωσε γενναίες αποζημιώσεις η Ευρωπαϊκή Ένωση να κοπούν και να αποσυρθούν από την αλιεία όλα τα περήφανα σκαριά του Αιγαίου. Τσεπώθηκαν τα λεφτά από τους περήφανους ναυτικούς μας (τη ναυτική παράδοση θα κοιτάγανε τώρα), χάθηκαν όλα τα σκαριά που κάνανε το Αιγαίο όνειρο. Αντίστοιχη μπουνταλάδικη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν η επιδότηση που πρωτοδόθηκε για να ξηλώνουμε τους ελαιώνες(!!) και τ’ αμπέλια μας (!!). Όμως οι αγρότες μας έδειξαν φρόνησιν.
Και όταν φαγωθήκανε ή επενδυθήκανε οι επιδοτήσεις και οι αποζημιώσεις (πολλές τις ροκάνισε το χρηματιστήριο), τότε χύνανε δάκρυ (του κροκοδείλου) οι ψαράδες μας για τη χαμένη παράδοση ή μάλλον μήπως και συγκινήσουν να τους δοθούν τώρα επιδοτήσεις πολιτιστικού χαρακτήρα να ξαναφτιάξουν τα τρεχαντήρια τους.
Στο τέλος γρι γρι και ανεμότρατες γίνανε με εξ Αιγύπτου πληρώματα.
Η λεηλασία της θάλασσάς μας είναι πλέον γεγονός. Αυτό που ήταν να γίνει έγινε. Είναι ισχυρότερος ο αγώνας για επιβίωση από ο,τιδήποτε άλλο. Αυτό για τους επαγγελματίες ψαράδες. Όμως για τους ερασιτέχνες και την ασυδοσία τους είναι απόλυτη η ευθύνη της πολιτείας.
Η ύβρις συνετελέσθη, η τιμωρία ήλθε και τώρα περιμένουμε χωρίς να κάνουμε απολύτως τίποτα.
Οι ψαράδες μας (λιγοστοί πλέον) μέσα στα άγρια μεσάνυχτα κάνουν πορεία μιας και δύο ωρών μπας και βρουν τόπο να βγάλουν το μεροκάματο και συνήθως δεν βγάζουν ούτε το καύσιμο. Τι κέφι να έχουν για να αναλάβουν τη σωτηρία της θάλασσας; Με τι λεφτά με πια προοπτική; Απλοί και αγνοί άνθρωποι είναι. Τους έλειψε ή φρόνησις όπως λείπει η έρημη απ’ όλους μας.
Όταν βλέπουμε να μας βομβαρδίζουν με παραγωγικά εργαλεία, με μέσα αναψυχής και διευκόλυνσης της ζωής μας, και ένας λαός άκριτα, χωρίς σχέδιο εύστοχης και μακρόπνοης χρήσης, χωρίς μπουσουλα, τουτέστιν χωρίς φρονησιν, χάνει το δάσος και κοιτάζει το δέντρο, μόνη ελπίς να συνέλθει δεν είναι ένα μπουγέλο κρύο νερό αλλά ο πάτος που με μαθηματική ακρίβεια θα φτάσει κάτω από τα χάχανα αυτών που του προμήθευσαν τα μέσα για να πατώσει. Αυτό συνέβη στη θάλασσά μας.
Φαίνεται ότι ο από μηχανής Θεός είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία κατανόησε ότι μόνο με αυστηρή νομοθεσία αυστηρή εποπτεία και χωροταξικό θαλάσσιο σχεδιασμό συνεργασία και αλλαγή νοοτροπίας θα αντιστραφεί η πορεία και η Μεσόγειος θα πάρει τα πάνω της, αφού πρώτα πάρουν τα πάνω τους οι θάλασσες των ευρωπαϊκών μεσογειακών χωρών.
Έρρωσθε,
Βασίλειος Γκάτσος
''Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ.
ΤΙ ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ;''
Η Ευρωπαϊκή ένωση έχει θέσει σε εφαρμογή οδηγίες, που επηρεάζουν την κατάσταση της παραγωγικής μας θάλασσας. Άλλες από αυτές είναι δεσμευτικές και άλλες συμβουλευτικές προς τα κράτη μέλη, τα οποία κρατούν για λογαριασμό τους, για διάφορες αιτίες, μεγάλη αυτονομία δράσης.
Ας δούμε με απλά λόγια τη σημερινή κατάσταση:
1. Οι οδηγίες για τη διαχείριση μπαζών, αστικών αποβλήτων, μη επικινδύνων και επικινδύνων στερεών και υγρών αποβλήτων, η συγκέντρωση και επεξεργασία αστικών και βιομηχανικών λυμάτων σε σταθμούς βιολογικής επεξεργασίας, η διαλογή στην πηγή των αποβλήτων, ώστε να αξιοποιηθούν, η αυστηρή διαχείριση των λυμάτων και αποβλήτων των πλοίων και των αλιευτικών σκαφών, σαφέστατα οδηγούν στην βελτίωση της παραγωγικής μας θάλασσας και μάλιστα της παράκτιας. Μόνο να θυμηθούμε ότι πριν λίγες δεκαετίες οι περισσότερες χωματερές ήταν τελείως απλές. Το φορτηγό του δήμου έκανε ανατροπή και πέταγε τα σκουπίδια σε ένα γκρεμό και αυτά κυλούσαν στη θάλασσα. Τρανταχτό παράδειγμα η Ρουκουτίμα του Πόρου. Το λιμάνι της Ερμιόνης και τα Μαντράκια, δεύτερο παράδειγμα μόλυνσης της θάλασσας από το σύνολο των λυμάτων της Ερμιόνης. Το κύμα έπαιρνε τα σκουπίδια από τις χωματερές, τα πρόσθετε σε αυτά που πετάγανε τα πλοία και τα μικρά σκάφη και περίπου πριν 20 χρόνια βλέπαμε έκπληκτοι στα Μαντράκια Ερμιόνης, όπου λόγω ρευμάτων μαζεύονται πολλά επιπλέοντα αντικείμενα, βλέπαμε τεράστιες κηλίδες με κάθε είδους σκουπίδια να εγκλωβίζονται μέρες εκεί. Μιλάμε για κηλίδες άνω των 40 στρεμμάτων και με τέτοια πυκνότητα απορριμμάτων (ξύλα, δοχεία, πλαστικά, σχοινιά και ό,τι άλλο) που δεν μπορούσε να τα διασχίσει βάρκα. Από μακριά έμοιαζε με νησί, με πλατουράδα. Τόσο πυκνά ήταν και ευτυχώς αυτό το φαινόμενο έχει πλέον σταματήσει. Χώρια βέβαια τι ερχόταν από τα υπόγεια ύδατα στη θάλασσα (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, λύματα).
2. Η οδηγία 2000/60/ΕΚ κανονίζει τον έλεγχο των υδάτων, επιφανειακών, υπογείων και της παράκτιας θάλασσας. Σκοπός της είναι να διατηρηθεί αρχικά η υπάρχουσα ποιότητα, να αποτραπούν τα χειρότερα και μετά να αρχίσουν πρακτικές βελτίωσης.
3. Ήδη μπαίνει σε εφαρμογή οδηγία για τη διαχείριση των φυτοφαρμάκων. Ο αγρότης θα αγοράζει φυτοφάρμακο με αυστηρούς όρους, θα λέγαμε με «γεωπονική συνταγή», θα δηλώνει τη χρήση του, θα καταγράφεται η ποσότητα που πείρε και η συσκευασία. Θα υποχρεούται να επιστρέφει την συσκευασία και τα φυτοφάρμακα που περισσέψανε. Δηλαδή τα φυτοφάρμακα θα κινούνται περίπου σαν τα φάρμακα και αυστηρότερα. Ο ανεξέλεγκτος αγρότης αλλά και ο οποιοσδήποτε καλλιεργητής σε λίγο θα είναι παρελθόν. Το ίδιο θα συμβεί και με τα λιπάσματα. Προφανές το κέρδος της θάλασσας.
4. Ήδη δημιουργείται ο Ευρωπαϊκός κατάλογος REACH όπου καταγράφονται όλες οι ουσίες που παράγονται και εισάγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για κάθε μία γίνεται αυστηρότατος έλεγχος για το τι μπορεί να προκαλέσει στον ανθρώπινο οργανισμό, στο ζωικό και φυτικό βασίλειο, στο νερό, στο έδαφος, τον αέρα. Θα μπουν αυστηροί νόμοι χρήσης, διακίνησης, αποθήκευσης κ.λ.π. και πολλές θα απαγορευτούν. Δηλαδή μετά από λίγα χρόνια οι ουσίες αυτές θα περιοριστούν δραματικά στον αριθμό τους. Αλλά και το κυριότερο: Στην Ευρώπη δεν θα επιτρέπεται η παραγωγή ή η εισαγωγή ουσίας η οποία δεν είναι καταγραμμένη στο κατάλογο REACH. Παράδειγμα: Ο παραγωγός που έφτιαξε μια νέα ουσία που τη θεωρεί κατάλληλη για διαλυτικό χρώματος, θα πρέπει να κάνει σε εγκεκριμένα εργαστήρια μελέτη της ουσίας για να διασφαλίσει αυτά που είπαμε παραπάνω. Μία τέτοια μελέτη κρατάει πολύ χρόνο και το κόστος της μπορεί να φτάσει και εκατομμύρια ευρώ. Δηλαδή δεν θα παράγουμε ποια όποια ουσία μας κατεβεί, αλλά μόνον ουσίες που ελέγχθηκαν αυστηρά και γράφτηκαν τελικά στον κατάλογο REACH. Όπως και να το κάνουμε σε πολλά πράγματα η Ευρώπη είναι πρωτοπόρα, όπως και στο θέμα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Έτσι και στη παραγωγική μας θάλασσα δεν θα φτάνουν σε λίγα χρόνια άκρως επικίνδυνες ουσίες.
5. Αναμένεται και η οδηγία που θα καθορίζει την χωροταξία στη θάλασσα. Κάτι ανάλογο με τη στεριά, όπου ορίζεται ο οικισμός, η δασική έκταση, τα βοσκοτόπια, τα προστατευόμενα μνημεία της φύσης, εθνικοί δρυμοί, φαράγγια, τόποι για τα πουλιά κ.λ.π., κ.λ.π. Έτσι και η παραγωγική θάλασσα στην περιοχή μας θα χωριστεί σε κομμάτια. Πίσω από την Ύδρα μπορεί να χαρακτηριστεί τόπος της φώκιας, όπως στην Αλόννησο, όπου όχι μόνον το ψάρεμα αλλά και η διέλευση οποιουδήποτε σκάφους θα απαγορεύεται αυστηρώς (φυλασσόμενη περιοχή). Άλλη περιοχή θα χαρακτηριστεί ως αλιευτικό πεδίο υδάτινης στήλης, και θα απαγορεύεται αυστηρώς η χρήση εργαλείων που ακουμπούν στον βυθό (δίκτυα, παραγάδια, συρόμενα, κ.λ.π.). Σε άλλη περιοχή θα επιτρέπεται η τουριστική χρήση (ταχύπλοα, αθλήματα, κ.λ.π.). Αυτή θα είναι η πλέον σημαντική οδηγία για την ανασυγκρότηση της παραγωγικής μας θάλασσας.
Αν έχουμε φρόνησιν, αν θέλουμε να έχουμε μέλλον σε ένα σύγχρονο κόσμο που στο χέρι μας είναι να αναδυθεί, θα εφαρμόσουμε με θρησκευτική ευλάβεια τις ως άνω εύστοχες οδηγίες.
Αυτό όμως δεν αρκεί. Όλα αυτά να γίνουν δεν θα αυξήσουν τα αλιεύματα όταν ο καθένας ψαρεύει, έστω εκεί που επιτρέπεται, με τον τρόπο και τα μέσα του σήμερα. Αλλά και χωρίς παιδεία που να βγάζει ανθρώπους που να σέβονται και να αγαπούν την θάλασσα, μέλλον δεν υπάρχει.
Χρειάζονται 3 στάδια αλιευτικής πολιτικής:
1. Για 2-3 χρόνια σταμάτημα κάθε δραστηριότητας εκτός από την ελεύθερη κίνηση σκαφών μεταφορών και την υπό αυστηρούς όρους κίνηση σκαφών αναψυχής. Η ερασιτεχνική αλιεία απαγορεύεται πλήρως. Η επαγγελματική αλιεία επιτρέπεται μόνο με συρτή για το πιάσιμο μόνον ώριμων ψαριών. Το μεγαλύτερο διάστημα οι ψαράδες μετατρέπονται σε φύλακες της θάλασσας μαζί με το Λιμεναρχείο. Επιδοτούνται πλήρως και ικανοποιητικώς για το διάστημα αυτό, ώστε να παραμείνουν στο επάγγελμα. Η περιοχή που ορίσαμε ως παραγωγική μας θάλασσα μπαίνει κάτω από αυτά τα μέτρα. Δεν είναι ανάγκη να μπει όλη η Ελλάδα αμέσως σε αυτό το σύστημα. Μπορεί να μπει στην περιοχή μας πρώτα η Ερμιονίδα και τα νησιά της, μετά Πόρος μέχρι Επίδαυρο και Αγκίστρι, μετά από Ίρια ως Ναύπλιο. Σε 6-8 χρόνια όλες οι περιοχές θα έχουν περάσει αυτό το στάδιο και οι πρώτες που το περάσανε θα συνεχίζουν στο δεύτερο. Εννοείται ότι θα έχει γίνει και ο χωροταξικός σχεδιασμός.
2. Για τα επόμενα 5 χρόνια οι επαγγελματίες θα ψαρεύουν κανονικά στις περιοχές που επιτρέπεται φυσικά με αυστηρούς κανόνες. Περίοδοι αλιείας, είδος εργαλείων, μήκος ή βάρος ψαριών που επιτρέπεται να πιάνουν κ.λ.π. Δεν χρειάζονται λεπτομέρειες γιατί όλοι έχουμε δει ντοκιμαντέρ με ανάλογα μέτρα αλιείας στην Αμερική (το κράτος με την καλύτερη αλιευτική πολιτική). Η ερασιτεχνική αλιεία θα είναι πλήρως ελεγχόμενη, μόνο για ορισμένα ψαρέματα και μόνον με άδεια - κουπόνι και όχι άδεια αλιείας μόνον. Δηλαδή: Θες να πας πυροφάνι; Θα πας σε όποια παραλία θέλεις, θα πιάσεις ό,τι θέλεις στο νόμιμο μήκος, με λάμπα που ορίζει ο νόμος. Τη ψαριά απαγορεύεται να την πουλήσεις. Πας λοιπόν στο Λιμεναρχείο πληρώνεις ένα παράβολο 100 € για να κάνεις το χόμπι σου για μια μέρα συγκεκριμένη. Τα χρήματα πάνε σε επιδότηση των επαγγελματιών ψαράδων, και στο κράτος για να τα διαθέτει αυστηρώς σε προγράμματα θαλάσσης. Φυσικά σου επιτρέπεται αυτό το ψάρεμα όχι πάνω από 5 φορές το χρόνο. Αν ήταν καθετή, τότε μπορεί να σου επιτρεπόταν 100 φορές με ένα άλλο σύστημα. Με αυτό το ελεγχόμενο τρόπο, το οποίο έχει ακόμη επιδότηση στους ψαράδες, θα βγουν επιστημονικά συμπεράσματα για να περάσει η αλιεία της περιοχής μας στο τρίτο στάδιο.
3. Πλέον θα έχει σταθεροποιηθεί η παραγωγική μας θάλασσα, θα έχουν οριστεί οι επαγγελματικές άδειες που χωράει, θα έχει γίνει συνήθεια σε όλους ότι δεν έχουμε μπροστά μας ένα ξέφραγο αμπέλι αλλά ένα ΚΟΙΝΟ ΑΓΑΘΟ που πρέπει να σεβόμαστε, να απολαμβάνουμε θαυμάσια αλλά με μέτρο που έχει ορισθεί, και οι επαγγελματίες ουσιαστικά θα καταγίνονται με την τέχνη του να πιάνουν ψάρια προς πώληση σύμφωνα με τους νόμους χωρίς να διαταράσσουν την παραγωγικότητα της θάλασσας. Να σεβόμαστε όλοι την παραγωγική μας θάλασσα ως ένα ΚΟΙΝΟ ΤΟΠΟ που όλοι απολαμβάνουμε ισότιμα. Εννοείται ότι η επαγγελματική άδεια δίνεται μέσα στη παραγωγική θάλασσα που ορίζεται, εκεί που κατοικεί ο ψαράς. Δεν θα πηγαίνει σε άλλες, αλλά θα μπορεί να βγαίνει με όρους έξω από αυτήν για ψάρεμα στα βαθιά φυσικά σε όλη τη χώρα.
Μέσα σε 10 - 12 χρόνια τα τρία αυτά στάδια θα έχουν ολοκληρωθεί σε όλη την Ελλάδα. Το διάστημα αυτό, έξω από τις παραγωγικές θάλασσες του κάθε τόπου μας, παρόμοιες με τις δικές μας, θα γίνεται κανονική αλιεία με τους σημερινούς νόμους, ώστε να μη λείψει το ψάρι από τη χώρα, με μικρές μόνον παρεμβάσεις. Μετά τα δέκα χρόνια που θα έχει αυξηθεί πολύ το ψάρι από την παράκτια αλιεία, τότε θα παρθούν μέτρα αυστηρά για την ανοικτή αλιεία. Έτσι σε 20 – 30 χρόνια όλες οι ευρωπαϊκές (ή τουλάχιστον αυτές) χώρες θα έχουν οργανώσει έτσι όλο το θαλάσσιο χώρο που τους ανήκει.
Το διάστημα δεν είναι μεγάλο. Φανταστείτε ότι η χώρα μας έχει στόχο να ως το 2020 να παράγει το 20% περίπου της ενέργειας που χρειάζεται από ανανεώσιμες πηγές.
Αλλά και η «τουριστική» ανάπτυξη της περιοχής μας δεν έγινε σε μια μέρα. Ήδη μπαίνουμε στη 4η δεκαετία.
Η δικιά μου φρόνησις έτσι ορθολογικά αλλά και μακρόπνοα βλέπει τα πράγματα.
Ερώτηση: μα είναι δυνατά αυτά στην Ερμιονίδα και τα νησιά της;
Γιατί; Το 1770, την εποχή των Ορλωφικών που μετά την αποτυχημένη επανάσταση ξεκληρίστηκε όλη η Πελοπόννησο φάνταζαν δυνατά τα μετέπειτα ΚΟΙΝΑ των Σπετσών και της Ύδρας, οι τεράστιοι στόλοι τους και κυρίως ο δυναμισμός τους; Ή μετά την πτώχευση και τον ατυχή πόλεμο του 1897 φάνταζε δυνατή η εμφάνιση του Βενιζέλου και οι θρίαμβοι των Βαλκανικών πολέμων;
Όλα είναι δυνατά όταν θέλει ο άνθρωπος.
**** Η πολιτική για την παραγωγική μας θάλασσα είναι υπόθεση της Ερμιονίδας, Ύδρας και Σπετσών. Τα νησιά δεν έχουν παραγωγική γη και η θάλασσα είναι ο μόνος πόρος μαζί με τον τουρισμό. Καιρός είναι να γίνουν συναντήσεις όλων των ψαράδων να βγουν συμπεράσματα και να οργανωθεί μα ημερίδα που να βγουν προτάσεις και δράσεις. Αυτό πρέπει να το επιδιώξουν οι επαγγελματικές τους ενώσεις αλλά και οι ερασιτέχνες ψαράδες με τους συλλόγους τους. Μπορεί να ηγηθούν οι Δήμοι σε αυτή την προσπάθεια, αλλά να μη ξεχνάμε ότι στην Κρήτη ο μητροπολίτης Ειρηναίος, ήταν ο Κυβερνήτης των σημαντικότερων παραγωγικών προσπαθειών του νησιού, προσπαθειών που έδωσαν εξαίρετα αποτελέσματα, γι’ αυτό έμεινε και στις καρδιές όλων μας, όχι μόνο των Κρητικών.
Και στη περιοχή μας μπορεί να καθοδηγήσει αυτήν την προσπάθεια ο Μητροπολίτης μας. Μπορεί να μιλήσει πολύ καλύτερα στις ψυχές των ψαράδων μας, και να επιβάλλει τον σεβασμό σε όλους μας.
Έρρωσθε,
Βασίλειος Γκάτσος
