Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος
Η Ευρωπαϊκή ένωση έχει θέσει σε εφαρμογή οδηγίες, που επηρεάζουν την κατάσταση της παραγωγικής μας θάλασσας. Άλλες από αυτές είναι δεσμευτικές και άλλες συμβουλευτικές προς τα κράτη μέλη, τα οποία κρατούν για λογαριασμό τους, για διάφορες αιτίες, μεγάλη αυτονομία δράσης.Ας δούμε με απλά λόγια τη σημερινή κατάσταση:
1. Οι οδηγίες για τη διαχείριση μπαζών, αστικών αποβλήτων, μη επικινδύνων και επικινδύνων στερεών και υγρών αποβλήτων, η συγκέντρωση και επεξεργασία αστικών και βιομηχανικών λυμάτων σε σταθμούς βιολογικής επεξεργασίας, η διαλογή στην πηγή των αποβλήτων, ώστε να αξιοποιηθούν, η αυστηρή διαχείριση των λυμάτων και αποβλήτων των πλοίων και των αλιευτικών σκαφών, σαφέστατα οδηγούν στην βελτίωση της παραγωγικής μας θάλασσας και μάλιστα της παράκτιας. Μόνο να θυμηθούμε ότι πριν λίγες δεκαετίες οι περισσότερες χωματερές ήταν τελείως απλές. Το φορτηγό του δήμου έκανε ανατροπή και πέταγε τα σκουπίδια σε ένα γκρεμό και αυτά κυλούσαν στη θάλασσα. Τρανταχτό παράδειγμα η Ρουκουτίμα του Πόρου. Το λιμάνι της Ερμιόνης και τα Μαντράκια, δεύτερο παράδειγμα μόλυνσης της θάλασσας από το σύνολο των λυμάτων της Ερμιόνης. Το κύμα έπαιρνε τα σκουπίδια από τις χωματερές, τα πρόσθετε σε αυτά που πετάγανε τα πλοία και τα μικρά σκάφη και περίπου πριν 20 χρόνια βλέπαμε έκπληκτοι στα Μαντράκια Ερμιόνης, όπου λόγω ρευμάτων μαζεύονται πολλά επιπλέοντα αντικείμενα, βλέπαμε τεράστιες κηλίδες με κάθε είδους σκουπίδια να εγκλωβίζονται μέρες εκεί. Μιλάμε για κηλίδες άνω των 40 στρεμμάτων και με τέτοια πυκνότητα απορριμμάτων (ξύλα, δοχεία, πλαστικά, σχοινιά και ό,τι άλλο) που δεν μπορούσε να τα διασχίσει βάρκα. Από μακριά έμοιαζε με νησί, με πλατουράδα. Τόσο πυκνά ήταν και ευτυχώς αυτό το φαινόμενο έχει πλέον σταματήσει. Χώρια βέβαια τι ερχόταν από τα υπόγεια ύδατα στη θάλασσα (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, λύματα).
2. Η οδηγία 2000/60/ΕΚ κανονίζει τον έλεγχο των υδάτων, επιφανειακών, υπογείων και της παράκτιας θάλασσας. Σκοπός της είναι να διατηρηθεί αρχικά η υπάρχουσα ποιότητα, να αποτραπούν τα χειρότερα και μετά να αρχίσουν πρακτικές βελτίωσης.
3. Ήδη μπαίνει σε εφαρμογή οδηγία για τη διαχείριση των φυτοφαρμάκων. Ο αγρότης θα αγοράζει φυτοφάρμακο με αυστηρούς όρους, θα λέγαμε με «γεωπονική συνταγή», θα δηλώνει τη χρήση του, θα καταγράφεται η ποσότητα που πείρε και η συσκευασία. Θα υποχρεούται να επιστρέφει την συσκευασία και τα φυτοφάρμακα που περισσέψανε. Δηλαδή τα φυτοφάρμακα θα κινούνται περίπου σαν τα φάρμακα και αυστηρότερα. Ο ανεξέλεγκτος αγρότης αλλά και ο οποιοσδήποτε καλλιεργητής σε λίγο θα είναι παρελθόν. Το ίδιο θα συμβεί και με τα λιπάσματα. Προφανές το κέρδος της θάλασσας.
4. Ήδη δημιουργείται ο Ευρωπαϊκός κατάλογος REACH όπου καταγράφονται όλες οι ουσίες που παράγονται και εισάγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για κάθε μία γίνεται αυστηρότατος έλεγχος για το τι μπορεί να προκαλέσει στον ανθρώπινο οργανισμό, στο ζωικό και φυτικό βασίλειο, στο νερό, στο έδαφος, τον αέρα. Θα μπουν αυστηροί νόμοι χρήσης, διακίνησης, αποθήκευσης κ.λ.π. και πολλές θα απαγορευτούν. Δηλαδή μετά από λίγα χρόνια οι ουσίες αυτές θα περιοριστούν δραματικά στον αριθμό τους. Αλλά και το κυριότερο: Στην Ευρώπη δεν θα επιτρέπεται η παραγωγή ή η εισαγωγή ουσίας η οποία δεν είναι καταγραμμένη στο κατάλογο REACH. Παράδειγμα: Ο παραγωγός που έφτιαξε μια νέα ουσία που τη θεωρεί κατάλληλη για διαλυτικό χρώματος, θα πρέπει να κάνει σε εγκεκριμένα εργαστήρια μελέτη της ουσίας για να διασφαλίσει αυτά που είπαμε παραπάνω. Μία τέτοια μελέτη κρατάει πολύ χρόνο και το κόστος της μπορεί να φτάσει και εκατομμύρια ευρώ. Δηλαδή δεν θα παράγουμε ποια όποια ουσία μας κατεβεί, αλλά μόνον ουσίες που ελέγχθηκαν αυστηρά και γράφτηκαν τελικά στον κατάλογο REACH. Όπως και να το κάνουμε σε πολλά πράγματα η Ευρώπη είναι πρωτοπόρα, όπως και στο θέμα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Έτσι και στη παραγωγική μας θάλασσα δεν θα φτάνουν σε λίγα χρόνια άκρως επικίνδυνες ουσίες.
5. Αναμένεται και η οδηγία που θα καθορίζει την χωροταξία στη θάλασσα. Κάτι ανάλογο με τη στεριά, όπου ορίζεται ο οικισμός, η δασική έκταση, τα βοσκοτόπια, τα προστατευόμενα μνημεία της φύσης, εθνικοί δρυμοί, φαράγγια, τόποι για τα πουλιά κ.λ.π., κ.λ.π. Έτσι και η παραγωγική θάλασσα στην περιοχή μας θα χωριστεί σε κομμάτια. Πίσω από την Ύδρα μπορεί να χαρακτηριστεί τόπος της φώκιας, όπως στην Αλόννησο, όπου όχι μόνον το ψάρεμα αλλά και η διέλευση οποιουδήποτε σκάφους θα απαγορεύεται αυστηρώς (φυλασσόμενη περιοχή). Άλλη περιοχή θα χαρακτηριστεί ως αλιευτικό πεδίο υδάτινης στήλης, και θα απαγορεύεται αυστηρώς η χρήση εργαλείων που ακουμπούν στον βυθό (δίκτυα, παραγάδια, συρόμενα, κ.λ.π.). Σε άλλη περιοχή θα επιτρέπεται η τουριστική χρήση (ταχύπλοα, αθλήματα, κ.λ.π.). Αυτή θα είναι η πλέον σημαντική οδηγία για την ανασυγκρότηση της παραγωγικής μας θάλασσας.
Αν έχουμε φρόνησιν, αν θέλουμε να έχουμε μέλλον σε ένα σύγχρονο κόσμο που στο χέρι μας είναι να αναδυθεί, θα εφαρμόσουμε με θρησκευτική ευλάβεια τις ως άνω εύστοχες οδηγίες.
Αυτό όμως δεν αρκεί. Όλα αυτά να γίνουν δεν θα αυξήσουν τα αλιεύματα όταν ο καθένας ψαρεύει, έστω εκεί που επιτρέπεται, με τον τρόπο και τα μέσα του σήμερα. Αλλά και χωρίς παιδεία που να βγάζει ανθρώπους που να σέβονται και να αγαπούν την θάλασσα, μέλλον δεν υπάρχει.
Χρειάζονται 3 στάδια αλιευτικής πολιτικής:
1. Για 2-3 χρόνια σταμάτημα κάθε δραστηριότητας εκτός από την ελεύθερη κίνηση σκαφών μεταφορών και την υπό αυστηρούς όρους κίνηση σκαφών αναψυχής. Η ερασιτεχνική αλιεία απαγορεύεται πλήρως. Η επαγγελματική αλιεία επιτρέπεται μόνο με συρτή για το πιάσιμο μόνον ώριμων ψαριών. Το μεγαλύτερο διάστημα οι ψαράδες μετατρέπονται σε φύλακες της θάλασσας μαζί με το Λιμεναρχείο. Επιδοτούνται πλήρως και ικανοποιητικώς για το διάστημα αυτό, ώστε να παραμείνουν στο επάγγελμα. Η περιοχή που ορίσαμε ως παραγωγική μας θάλασσα μπαίνει κάτω από αυτά τα μέτρα. Δεν είναι ανάγκη να μπει όλη η Ελλάδα αμέσως σε αυτό το σύστημα. Μπορεί να μπει στην περιοχή μας πρώτα η Ερμιονίδα και τα νησιά της, μετά Πόρος μέχρι Επίδαυρο και Αγκίστρι, μετά από Ίρια ως Ναύπλιο. Σε 6-8 χρόνια όλες οι περιοχές θα έχουν περάσει αυτό το στάδιο και οι πρώτες που το περάσανε θα συνεχίζουν στο δεύτερο. Εννοείται ότι θα έχει γίνει και ο χωροταξικός σχεδιασμός.
2. Για τα επόμενα 5 χρόνια οι επαγγελματίες θα ψαρεύουν κανονικά στις περιοχές που επιτρέπεται φυσικά με αυστηρούς κανόνες. Περίοδοι αλιείας, είδος εργαλείων, μήκος ή βάρος ψαριών που επιτρέπεται να πιάνουν κ.λ.π. Δεν χρειάζονται λεπτομέρειες γιατί όλοι έχουμε δει ντοκιμαντέρ με ανάλογα μέτρα αλιείας στην Αμερική (το κράτος με την καλύτερη αλιευτική πολιτική). Η ερασιτεχνική αλιεία θα είναι πλήρως ελεγχόμενη, μόνο για ορισμένα ψαρέματα και μόνον με άδεια - κουπόνι και όχι άδεια αλιείας μόνον. Δηλαδή: Θες να πας πυροφάνι; Θα πας σε όποια παραλία θέλεις, θα πιάσεις ό,τι θέλεις στο νόμιμο μήκος, με λάμπα που ορίζει ο νόμος. Τη ψαριά απαγορεύεται να την πουλήσεις. Πας λοιπόν στο Λιμεναρχείο πληρώνεις ένα παράβολο 100 € για να κάνεις το χόμπι σου για μια μέρα συγκεκριμένη. Τα χρήματα πάνε σε επιδότηση των επαγγελματιών ψαράδων, και στο κράτος για να τα διαθέτει αυστηρώς σε προγράμματα θαλάσσης. Φυσικά σου επιτρέπεται αυτό το ψάρεμα όχι πάνω από 5 φορές το χρόνο. Αν ήταν καθετή, τότε μπορεί να σου επιτρεπόταν 100 φορές με ένα άλλο σύστημα. Με αυτό το ελεγχόμενο τρόπο, το οποίο έχει ακόμη επιδότηση στους ψαράδες, θα βγουν επιστημονικά συμπεράσματα για να περάσει η αλιεία της περιοχής μας στο τρίτο στάδιο.
3. Πλέον θα έχει σταθεροποιηθεί η παραγωγική μας θάλασσα, θα έχουν οριστεί οι επαγγελματικές άδειες που χωράει, θα έχει γίνει συνήθεια σε όλους ότι δεν έχουμε μπροστά μας ένα ξέφραγο αμπέλι αλλά ένα ΚΟΙΝΟ ΑΓΑΘΟ που πρέπει να σεβόμαστε, να απολαμβάνουμε θαυμάσια αλλά με μέτρο που έχει ορισθεί, και οι επαγγελματίες ουσιαστικά θα καταγίνονται με την τέχνη του να πιάνουν ψάρια προς πώληση σύμφωνα με τους νόμους χωρίς να διαταράσσουν την παραγωγικότητα της θάλασσας. Να σεβόμαστε όλοι την παραγωγική μας θάλασσα ως ένα ΚΟΙΝΟ ΤΟΠΟ που όλοι απολαμβάνουμε ισότιμα. Εννοείται ότι η επαγγελματική άδεια δίνεται μέσα στη παραγωγική θάλασσα που ορίζεται, εκεί που κατοικεί ο ψαράς. Δεν θα πηγαίνει σε άλλες, αλλά θα μπορεί να βγαίνει με όρους έξω από αυτήν για ψάρεμα στα βαθιά φυσικά σε όλη τη χώρα.
Μέσα σε 10 - 12 χρόνια τα τρία αυτά στάδια θα έχουν ολοκληρωθεί σε όλη την Ελλάδα. Το διάστημα αυτό, έξω από τις παραγωγικές θάλασσες του κάθε τόπου μας, παρόμοιες με τις δικές μας, θα γίνεται κανονική αλιεία με τους σημερινούς νόμους, ώστε να μη λείψει το ψάρι από τη χώρα, με μικρές μόνον παρεμβάσεις. Μετά τα δέκα χρόνια που θα έχει αυξηθεί πολύ το ψάρι από την παράκτια αλιεία, τότε θα παρθούν μέτρα αυστηρά για την ανοικτή αλιεία. Έτσι σε 20 – 30 χρόνια όλες οι ευρωπαϊκές (ή τουλάχιστον αυτές) χώρες θα έχουν οργανώσει έτσι όλο το θαλάσσιο χώρο που τους ανήκει.
Το διάστημα δεν είναι μεγάλο. Φανταστείτε ότι η χώρα μας έχει στόχο να ως το 2020 να παράγει το 20% περίπου της ενέργειας που χρειάζεται από ανανεώσιμες πηγές.
Αλλά και η «τουριστική» ανάπτυξη της περιοχής μας δεν έγινε σε μια μέρα. Ήδη μπαίνουμε στη 4η δεκαετία.
Η δικιά μου φρόνησις έτσι ορθολογικά αλλά και μακρόπνοα βλέπει τα πράγματα.
Ερώτηση: μα είναι δυνατά αυτά στην Ερμιονίδα και τα νησιά της;
Γιατί; Το 1870, την εποχή των Ορλωφικών που μετά την αποτυχημένη επανάσταση ξεκληρίστηκε όλη η Πελοπόννησο φάνταζαν δυνατά τα μετέπειτα ΚΟΙΝΑ των Σπετσών και της Ύδρας, οι τεράστιοι στόλοι τους και κυρίως ο δυναμισμός τους; Ή μετά την πτώχευση και τον ατυχή πόλεμο του 1897 φάνταζε δυνατή η εμφάνιση του Βενιζέλου και οι θρίαμβοι των Βαλκανικών πολέμων;
Όλα είναι δυνατά όταν θέλει ο άνθρωπος.
**** Η πολιτική για την παραγωγική μας θάλασσα είναι υπόθεση της Ερμιονίδας, Ύδρας και Σπετσών. Τα νησιά δεν έχουν παραγωγική γη και η θάλασσα είναι ο μόνος πόρος μαζί με τον τουρισμό. Καιρός είναι να γίνουν συναντήσεις όλων των ψαράδων να βγουν συμπεράσματα και να οργανωθεί μα ημερίδα που να βγουν προτάσεις και δράσεις. Αυτό πρέπει να το επιδιώξουν οι επαγγελματικές τους ενώσεις αλλά και οι ερασιτέχνες ψαράδες με τους συλλόγους τους. Μπορεί να ηγηθούν οι Δήμοι σε αυτή την προσπάθεια, αλλά να μη ξεχνάμε ότι στην Κρήτη ο μητροπολίτης Ειρηναίος, ήταν ο Κυβερνήτης των σημαντικότερων παραγωγικών προσπαθειών του νησιού, προσπαθειών που έδωσαν εξαίρετα αποτελέσματα, γι’ αυτό έμεινε και στις καρδιές όλων μας, όχι μόνο των Κρητικών.
Και στη περιοχή μας μπορεί να καθοδηγήσει αυτήν την προσπάθεια ο Μητροπολίτης μας. Μπορεί να μιλήσει πολύ καλύτερα στις ψυχές των ψαράδων μας, και να επιβάλλει τον σεβασμό σε όλους μας.
Έρρωσθε,
Βασίλειος Γκάτσος
