''Σχέδιο αισθητικής και λειτουργικής ανάπλασης ΕΡΜΙΟΝΗΣ''

Εν όψει και των προγραμμάτων ΕΣΠΑ που πρώτο και καλύτερο τα εκμεταλλεύτηκε το Ναύπλιο για την παλιά του πόλη.

Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος

Ότι έγινε, έγινε. Δεν μπορούμε (νομίζω και δεν θέλουμε) να επαναφέρουμε την Ερμιόνη στον οικισμό του 1960. Ούτε τις παραλίες της, ούτε τα σπίτια της, ούτε τα ονειρικά Μαντράκια της.

Για να μη μένουμε με τα χέρια ψηλά παραδομένοι, το παρακάτω σχέδιο αισθητικής και λειτουργικής ανάπλασης εκλάβετέ το σαν άσκηση του νου. Μην παρεξηγηθούμε κιόλας. Ξεκινώντας από αυτό που έχουμε σήμερα, από αυτό που είναι σήμερα η Ερμιόνη.

Α1 : Από Γεφύρι Μαγγούλας μέχρι διασταύρωση προς Μύλους – Μαντράκια.

Δεν χρειάζεται κάτι ιδιαίτερο, εκτός μια ταμπέλα για την προϊστορική Ερμιόνη στη θέση Μαγγούλα και τα βυθισμένα λιμάνια της. Η ταμπέλα να δείχνει και τα ιερά στον Προφήτη Ηλία και στους Μύλους (Δεξαμενή). Επειδή όμως η τάση είναι υπέρ του ποδηλάτου και της πεζοπορίας και σε λίγο οι τουρίστες θα προτιμούν τόπους όπου να μπορούν να κάνουν ποδήλατο με ασφάλεια, μπορεί να δημιουργηθεί ένας ασφαλής ποδηλατόδρομος μικρού πλάτους χρήσιμος και για τους πεζούς. Ο υπάρχων δρόμος είναι

πολύ επικίνδυνος για πεζούς και ποδήλατα.

Στο Γεφύρι, εκεί που τώρα είναι οι κάδοι απορριμμάτων, χρειάζεται ένας καλαίσθητο κυκλικό τείχος που να παραπέμπει σε αρχαίο τείχος και που θα κρύβει τα σκουπίδια. Έτσι από τη μια θα έχουμε χρήση και από την άλλη μια καλαίσθητη είσοδο προς τον οικισμό της Ερμιόνης. Φυσικά και λίγα δέντρα. Χαρουπιές, ελιές και όχι φοίνικες.

Μακάρι κάποτε να ξεκινήσει συστηματική ανασκαφή στο λόφο Μαγγούλας και στα βυθισμένα λιμάνια. Θα αναβαθμιστεί αρχαιολογικά η Ερμιονίδα και πρώτ’ απ’ όλα η Ερμιόνη.

Δέντρα πολλά δεν χρειάζονται, ιδίως προς θάλασσα, γιατί χαλάει η εικόνα ήσυχης λίμνης που δίνει η Κάπαρη και περιορίζεται η ανοικτή θέα.

Η ανασκαφή στο λόφο Μαγγούλας αλλά και του γύρω βυθού είναι μεγίστης σημασίας για την Ερμιόνη. Η Προϊστορική Ερμιόνη, η Ερμιόνη του Ομήρου έχοντας απέναντι το βουνό του Προφήτη Ηλία με το ιερό του Δία (είναι αναγκαίο να ορισθεί μονοπάτι που να οδηγεί από το νοτιά στην κορυφή, όπως δηλαδή ανέβαιναν οι κάτοικοι της προϊστορικής Ερμιόνης στο αρχαιότερο ιερό τους), από κάτω τις δύο αρχαιότατες ελιές απομεινάρια πανάρχαιου ελαιώνα, τη μονή Αγίων Αναργύρων με τον αρχαίο ελαιώνα της, τα Βουλγαρέικα και το κτήμα Ζωγράφου. Στον βυθό επισκέψιμα τα αρχαία λιμενικά έργα. Και με τον Ανάβαλο και την Τζερτζελιά και το Ρορό, με το νερό δηλαδή, πνιγμένος αυτός ο αρχαιότατος κάμπος στα εσπεριδοειδή και τις ροδιές.

Α2: Από διασταύρωση προς Μύλους – Μαντράκια έως αρχή οικισμού στο πρώτο μαντράκι του μπάρμπα Φολώκα.

Εδώ παλιά υπήρχε ένα μονοπάτι μέχρι το Γκουριμέσι αλλά δεν συνέχιζε προς Μαντράκια. Με τα ζώα παίρναμε τον δρόμο προς Ταξιάρχη και κατηφορίζαμε. Σήμερα ο δρόμος αυτός έχει ικανό φάρδος αλλά όχι αρκετό πεζοδρόμιο και είναι και επικίνδυνος για πεζούς και ποδηλάτες. Από τη διάνοιξή του έχουν πέσει πέτρες μέχρι τη θάλασσα. Σημαντικό ιστορικό στοιχείο είναι η σκάλα του λευκόλιθου.

Στην γενική ιστορία της Ερμιόνης τώρα. Ήταν περιτειχισμένη και τείχη βρίσκουμε στο Μπίστι, στην είσοδο της Ερμιόνης από Κρανίδι (Πύλη Αρχαίας Ερμιόνης), στο Καποδιστριακό. Αυτή την αίσθηση της περιτειχισμένης πόλης πρέπει να την ενισχύσουμε. Μπορούν να ανασηκωθούν οι πέτρες και τα χώματα που έριξαν οι μπουλντόζες κατά τη διάνοιξη του δρόμου και να χρησιμοποιηθούν μαζί με άλλες λαξεμένες, ώστε η νότια πλευρά του δρόμου να επεκταθεί 4 μέτρα και να κτιστεί τείχος με πλατώματα (πύργους) μιμούμενο το αρχαίο τείχος. Θα έχουμε από μακριά και από τη θάλασσα την αίσθηση αρχαίου τείχους, θα καθαρίσουν τα βράχια από τα μπάζια, θα γίνει πεζοδρόμιο και μικρός ποδηλατόδρομος, και στα πλατώματα του τείχους χώροι για παγκάκια. Η θέα είναι εκπληκτική. Δεν χρειάζονται πυκνά πεύκα να την κόβουν και τα υπάρχοντα να κλαδεύονται ώστε να πάνε ψιλά. Τα παράλια βράχια μέχρι το τείχος καθαρά με τα άγρια δέντρα που υπάρχουν σήμερα, σκίντα, γκοριτσιές και αγριοσυκιές, έτσι όπως τα γνωρίζουμε χρόνια τώρα. Μια πινακίδα να εξηγεί τι γινότανε στη σκάλα λευκολίθου, ότι και η Ερμιόνη έχει τη βιομηχανική ιστορία της.

Α3: Από Μαντράκι μπάρμπα Φολώκα μέχρι Πρώτη Μπανιέρα Μαστρογιάννη.

Δηλάδή η Παραλία Μαντρακίων. Τα εναπομείναντα 2-3 μαντράκια στην αρχή διαφυλάσσονται και συντηρούνται ως έχουν, γιατί είναι νεότερα μνημεία, χωρίς άλλες τουριστικού τύπου επεμβάσεις. Και εδώ να δείχνει μια πινακίδα - φωτογραφία τα παλιά μαντράκια (έτσι θα φαίνεται και πώς τα καταντήσαμε).

Στην παραλία δεν μπορεί να γίνει κάτι άλλο σήμερα (πάντα υπήρχε σκέψη τα μαγαζιά να έρθουν προς τα σπίτια και ο δρόμος να πάει προς θάλασσα, χωρίς να είναι βέβαιο κάποιο καλύτερο αποτέλεσμα), αλλά οι φοίνικες τελικά εκτός από το να κόβουν τη θέα δεν προσφέρουν κάποια σκιά ούτε προσθέτουν κάτι το ιδιαίτερο. Ίσως χαμηλότερα δέντρα. Η γλίστρα δεν έχει πια καμία χρησιμότητα. Μπορεί να μπαζωθεί και πάνω της να κτιστεί ένα αιγαιοπελαγίτικο εκκλησάκι. Στην ανηφόρα του Μαστρογιάννη υπάρχει μεγάλο πρόβλημα στην κίνηση των πεζών. Καρμανιόλα είναι. Ας ακουστούν κάποιες καλές ιδέες. Τα εκεί κέντρα, έτσι που φτιάχτηκαν με πέτρες δίνουν μια καλή εντύπωση κάστρου από τη μεριά της θάλασσας και ταιριάζουν με την περιτειχισμένη Ερμιόνη. Πρέπει όμως να βρεθεί ασφαλής τρόπος περάσματος των πεζών. Δηλαδή αν πριν κτιστούν αυτά, είχαν προβλέψει να φτιαχτεί στη βάση μια στοά σαν είσοδος κάστρου (της Μονεβασίας για παράδειγμα), θα περνούσαν υπογείως, δηλαδή κάτω από τα κέντρα οι πεζοί και θα ήταν ωραιότατα. Απλά πράγματα και λειτουργικά. Από ανοίγματα θα υπήρχε και θέα προς τη θάλασσα. Τεχνητή είσοδος κάστρου.

Α4: Από πρώτη Μπανιέρα μέχρι Άγιο Γιάννη.

Και εδώ προς νοτιά πρέπει να γίνει επέκταση πεζοδρομίου και τείχος όπως περιγράψαμε στην παράγραφο Α2. Να μπορεί ο κόσμος να κινείται άνετα και όχι μέσα στα αυτοκίνητα. Αυτό να ταιριάζει με τα απομεινάρια τείχους του Μπιστιού. Να καθαριστούν τα βράχια από όλα τα μπάζια και να κοπούν οι επικίνδυνοι κάκτοι (κάνει εντύπωση το ότι αποδεχόμαστε εδώ και δεκαετίες τα μπάζια που πέσανε πάνω στα παράλια βράχια σαν φυσικό τοπίο, ακόμη και τους κάκτους με τα σουβλερά αγκάθια τους σαν αυτοφυές δάσος). Τα κατά μήκος του δρόμου πεύκα να είναι αραιά και κλαδεμένα, να μην κόβουν την εκπληκτική θέα. Εδώ συναντάμε και το δασάκι μπροστά από τη μάντρα του σχολείου. Φραγμένο, πάντα απεριποίητο, απρόσιτο, ακαλαίσθητο και φυλακισμένο. Πώς θα φαινόταν εκεί ένα μικρό αρχαίο μαρμάρινο θέατρο 2000 θέσεων με την ορχήστρα προς θάλασσα; Η θέα για τους θεατές μαγευτική. Την ώρα των παραστάσεων σταματάς απλά την κυκλοφορία. Δηλαδή βλέπεις αρχαία τραγωδία (και όχι μόνον) και το φεγγάρι ολόγιομο πάνω από το Μουζάκι. Σκέτη Μαγεία. Και το Δημοτικό Σχολείο πρέπει να γίνει Μουσείο, όπως έχω πολλές φορές γράψει. Αν θέλουμε να μιλάμε για μια Ερμιόνη - πόλο έλξης του πολιτισμού και όχι του πολιτιζμού.

Α5: Από Άγιο Γιάννη βγαίνοντας στο Λιμάνι.

Εδώ, στην αρχή του Μπιστιού και γύρω από Άγιο Νικόλα, πρέπει να ανασκαφεί το αρχαίο τείχος, ώστε το Μπίστι να αποκτήσει έναν αρχαίο, βυζαντινό, ενετικό, οθωμανικό μνημείο με τους αρχαίους κίονες του ναού της Πλατείας που θα βρεθούν και τις ενεπίγραφες πλάκες και ό,τι άλλο. Φυσικά και να φτιαχτεί ο χώρος της εισόδου στο Μπίστι. Μην ξεχνάμε ότι το Μπίστι άρχιζε εκεί που τελειώνουν σήμερα τα σπίτια όπου υπήρχε σειρά κυπαρισσιών, τα «κυπαρίσσια του Μπιστιού».

Α6: Από αρχή Μπιστιού μέχρι το Πεύκο του Ταρούση.

Εδώ να καθαριστούν τα βράχια και να επεκταθεί λίγο προς θάλασσα το πεζοδρόμιο με ένα χαμηλό τείχος που να μιμείται αυτό του Μπιστιού. Πινακίδα να επισημαίνει τη σκάλα του Γαλιώτη. Η τσιμεντοπλακοεπέκταση που έχει γίνει είναι άκομψη, άχαρη και δεν βοηθά ως πεζοδρόμιο.

Α7: Η παραλία του Λιμανιού μέχρι πλέον το Κρόθι.

Πολύ τσιμέντο σχεδόν καθόλου πράσινο, αχανείς χώροι, κουβούκλια, ζέστη, πολύ ζέστη και αντηλιά. Σίγουρα χρειάζεται μια γενναιότατη αρχιτεκτονική παρέμβαση. Κάποτε λέγανε και εδώ να τραβηχτούν τα μαγαζιά κοντά στα σπίτια και ο δρόμος να περάσει κοντά στη θάλασσα. Όπως στον Πόρο δηλαδή, αλλά το αποτέλεσμα άγνωστο. Μόνο αρχιτεκτονική σοβαρή μελέτη μπορεί να μας το φανερώσει. Και εδώ χρειάζονται δύο τρία εκκλησάκια. Και εδώ χρειάζεται Ηρώων αντάξιο των αγώνων του χωριού, Μνημείο μαρτύρων Κατοχής, Μνημεία της ναυτοσύνης μας κ.λ.π. Και πολύ πράσινο. Τα δέντρα δεν εμποδίζουν το παρκάρισμα, ούτε τις δραστηριότητες της λαϊκής αγοράς, ούτε την οργάνωση εκδηλώσεων.

Α8: Στο εσωτερικό της Ερμιόνης.

Έχει πέσει πολύ τσιμέντο, σκάμματα έχουν καλυφθεί με πρόχειρη πίσσα ή τσιμέντο. Περπατάς και το μάτι ψάχνει να βρει λίγο καλοστρωμένο τσιμέντο η κάποιο πλακόστρωτο. Ακόμη και η ζώνη που συνδέει Μαντράκια - Λιμάνι που είναι το μέρος όπου κινείται πολύ ο ξένος κόσμος αλλά και οι ντόπιοι, είναι κακοστρωμένο τσιμέντο όλο ταπίδια. Καιρός να αρχίσει πλακόστρωση με αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Υπάρχουν ακόμη αρκετά παλιά σπίτια που θυμίζουν το παλιό χωριό μας, αλλά και πολλά νέου τύπου που αλλοιώνουν τον παλιό χαρακτήρα του οικισμού. Από κάθε μάντρα, από κάθε μπαλκόνι, αν ξεπηδούν γιασεμιά και βοκαμβίλιες, βελτιώνεται κατά πολύ η αισθητική. Να μην ξεχνάμε ότι αυτό που μένει ως δυνατή εντύπωση από τον Πόρο είναι η μυρουδιά των γιασεμιών του όταν γέρνει ο ήλιος στην Κοιμομένη, από την Ύδρα καταμεσήμερο με τα αμυγδαλωτά στο χέρι να ψάχνεις τον ελάχιστο ίσκιο μιας συκιάς.

Α9: Ο Άγιος Αθανάσιος.

Να μετατραπεί σε κανονικό πάρκο με δέντρα και καλαίσθητο περιμετρικό τείχος, ώστε να κάθονται οι περίοικοι άνετα και δροσερά. Ας αντιγράψουμε από τα θαυμάσια εκκλησιαστικά πάρκα των Χανίων. Τα λέω, έτσι, γιατί είναι σαν μια τεράστια αυλή της εκκλησίας. Δεν είναι πάρκο το να φυτέψουμε δέκα πεύκα και να τα αφήσουμε να αναπτυχθούν έτσι στην τύχη, ξέχωρα από τις ανάγκες των ανθρώπων και την αισθητική.

Α10: Λιμάνι χωρίς κέντρο.

Κάποτε άκουσα μια φωνή τουριστών που είχαν έλθει με πούλμαν και από το Λιμάνι πέρασαν Μαντράκια και επέστρεφαν: «Καλέ τείναι τούτοι, τι χωριό είναι αυτό; Ούτε μια εκκλησία δεν έχουνε οι Αγαρινοί!». Είχαν απόλυτα δίκαιο, γιατί το κέντρο του χωριού ήταν στον λόφο των Μύλων, όπου και οι εκκλησίες. Είναι γεγονός ότι τα νεότερα χρόνια κέντρο της Ερμιόνης είναι το Λιμάνι της που όμως δεν .... έχει κέντρο. Δηλαδή δεν έχει σχολικό συγκρότημα, δημαρχιακό μέγαρο, μεγάλη εκκλησία, πάρκο, κινηματογράφο, θέατρο, Ωδείο. Δεν ακούγονται ψαλμωδίες, μουσικές, και το σπουδαιότερο, το γέλιο και το παιχνίδι του μαθητόκοσμου. (Εδώ να θυμίσω τα λόγια της θείας Ανθούλας, όταν έκλεισε το ναυπηγείο του ο αείμνηστος φίλος μας Λούης: «χάθηκε το ρυθμικό τάκα τάκα του σκεπαρνιού, ο ήχος της πλάνης, η μυρουδιά των μαδεριών...»). Χωριό δεν είναι ένα άθροισμα σπιτιών και φαγάδικων.

Α11: Το Κρόθι.

Στο Κρόθι ταίριαξε και η εκκλησία του Άη Γεράσιμου και ο Μύλος, ακόμη και τα κτίσματα του βιολογικού, όταν δεν είναι φωτισμένα. Σφηνωμένα στα απότομα βράχια αλλά και στην παραλία μπορούν να φτιαχτούν μικρά εκκλησάκια όπως στα νησιά του Αιγαίου. Να πάρει αυτή η περιοχή ένα νησιώτικο χρώμα και μια ιερότητα. Και σε αντιστάθμισμα των εγκαταστάσεων της μαρίνας.

Α12: Από Ερμιόνη προς Καταφύκι.

Έχει πολλούς αγροτικούς δρόμους καλοστρωμένους και είναι κατάλληλος χώρος για ποδηλασία και πεζοπορία. Με σήμανση εύκολα φτάνεις Πόρτες και Φούρνους, περνάς πίσω από το βουνό του Πρ. Ηλία Κρανιδίου και πας Κοιλάδα. Δεν έχουμε προσέξει ότι έχουμε ένα απέραντο, έτοιμο, πανέμορφο χώρο για ποδήλατο και πεζοπορία, χωρίς κίνηση οχημάτων. Θα μπορούσε να ελευθερωθεί η όχθη του Καταφυκιού κατά 3-4 μέτρα από τις περιφράξεις, όπου αυτές υπάρχουν, να φυτευτεί με Πλατάνια (παλιά είχε αρκετά) και ένα μονοπάτι κατάλληλο και για ποδήλατο να ακολουθούσε το ποτάμι μέχρι το Καταφύκι. Αυτή η παρόχθια πορεία προς το Καταφύκι, τον τόπο που άνοιξε και κατάπιε την Περσεφόνη, να καθιερωθεί ως αρχαία ιερή πορεία.

Το πρόβλημα είναι πώς βγαίνεις με το ποδήλατο από Ερμιόνη και πώς περνάς τον μεγάλο δρόμο, αλλά αυτό βρίσκεται.

Και είπαμε, άσκηση του νου είναι τα παραπάνω και μην τα πάρετε τις μετρητοίς. Αλλά ενώ στην Ύδρα πρέπει να συντηρούν και διατηρούν μετά θρησκευτικής ευλαβείας, εμείς εδώ πρέπει να αποκαθιστούμε τις ζημιές που κάναμε στον τόπο μας και να δημιουργούμε νέα πράγματα με ευαισθησία και μεράκι. Μεγάλα ξενοδοχεία στους εγγύς κάμπους μας, Αγίων Αναργύρων και Κάμπου δεν προβλέπονται. Δεν πρόκειται να έχουμε δίπλα μας χιλιάδες τουρίστες που θα έρχονται στον οικισμό πανεύκολα. Τα κοντινότερα ξενοδοχεία είναι 5-6 χιλιόμετρα δρόμος, και μέσα στον οικισμό μας δεν έχουμε παρά λίγα μικρά συγκροτήματα ενοικιαζομένων δωματίων. Για να έρθουν οι ξένοι από στεριά και θάλασσα πρέπει να γίνουμε ένας πολύ ενδιαφέρων, ξεχωριστός, ιδιαίτερος, διακριτός, προορισμός. Αλλιώς μπορεί να έρχονται για άλλους τοπικούς προορισμούς και να μας προσπερνούν.

Έρρωσθε,

Βασίλης Γκάτσος