Με αφορμή τη συμπλήρωση 90 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή στο Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζεται, η εργασία για τη Σμύρνη, αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας, της σκηνοθέτιδας Μαρίας Ηλιού και του ιστορικού Αλέξανδρου Κιτροέφ.
Πρόκειται για μια φωτογραφική έκθεση κι ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ που περιλαμβάνουν σπάνιο............... φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό από ιδιωτικές συλλογές και αρχεία Πανεπιστημίων, Μουσείων και άλλων ιδρυμάτων της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Η ιδιαίτερη σημασία του ιστορικού ντοκιμαντέρ και της έκθεσης δεν περιορίζεται μόνο στην προβολή άγνωστων εικόνων από τη ζωή στη Σμύρνη πριν και μετά την καταστροφή. Έχει να κάνει και με τη «νέα προσέγγιση» των δύο συνεργατών στα ιστορικά γεγονότα, η οποία «απέχει από μια υπέρμετρα εθνικιστική αφήγηση και από νεώτερες απόπειρες αποσιώπησης των τραγικών γεγονότων της καταστροφής».
Ενενήντα χρόνια μετά, το ντοκιμαντέρ και η φωτογραφική έκθεση τιμούν τον κόσμο που χάθηκε το 1922 αλλά και την επιστήμη της Ιστορίας. Ιστορικοί από την Αμερική και την Ευρώπη διηγούνται και σχολιάζουν τα γεγονότα, ενώ Σμυρνιοί, πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς αφηγούνται ιστορίες της εποχής του κοσμοπολιτισμού αλλά και της καταστροφής, από την ελληνική, την αρμενική και την τουρκική πλευρά.
Θαυμάζοντας τις μοναδικές φωτογραφίες της έκθεσης και παρακολουθώντας την ταινία, διάρκειας 87 λεπτών, ταξιδέψαμε πίσω στο χρόνο. Περπατήσαμε στην πλακόστρωτη παραλία της πόλης με τα υπέροχα αρχοντικά, χαθήκαμε στα στενά της αρμενικής, της εβραϊκής και της μουσουλμανικής συνοικίας, ανεβήκαμε στο λόφο με τα «παλάτια» των Λεβαντίνων. Απολαύσαμε την κυριακάτικη βαρκάδα φθάνοντας μέχρι το Μπουρνόβα και το Κορδελιό. Γελάσαμε, χορέψαμε, διασκεδάσαμε, βυθιστήκαμε σε χρώματα κι αρώματα μιας άλλης εποχής, νιώσαμε τον πόνο, το φόβο, την αγωνία, την απόγνωση και τη θλίψη του μεγάλου ξεριζωμού.
Στο μοναδικό αυτό «ταξίδι» μάς βοήθησε και η ηχητική επένδυση της ταινίας με αυθεντικούς ήχους, καθώς και η πρωτότυπη μουσική του Ν. Πλατύραχου, βασισμένη σε τραγούδια από τη Σμύρνη και επιτυχίες της εποχής.
Φύγαμε από το κατάμεστο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη με την διαπίστωση πως η Σμύρνη εξακολουθεί να υπάρχει μέσα μας «σαν ιδέα που έχει να κάνει με τον κοσμοπολιτισμό, τη χαρά της ζωής αλλά και την καταστροφή».
ΣΗΜ. Ο Ερμιονικός Σύνδεσμος, υπό την αιγίδα του Δήμου Ερμιονίδας και τη συνεργασία των Πολιτιστικών του φορέων, έχει προγραμματίσει, για το καλοκαίρι του 2012, πολυθεματική εκδήλωση σχετική με την υποδοχή των προσφύγων και τη ζωή τους στην πόλη μας.
Γιάννης Σπετσιώτης – Τζένη Ντεστάκου
