Με αφορμή το Πολυτεχνείο

Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος  
Αλλιώς ήταν τότε τα ΑΕΙ. Μη τα μπερδεύουμε με το σήμερα.

Και αλλιώς το σύστημα προαγωγής από τάξη σε τάξη σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.

Πρώτ' απόλα να μη ξεχνάμε ότι παρ' όλες τις πληγές του εμφυλίου πολέμου από το 1952 και για καμιά 10αριά χρόνια, και παρ' όλα τα στραβά, η ανάπτυξη της χώρας ήταν στην πρώτη γραμμή και χωρίς δημόσιο χρέος. Μικρή Ιαπωνία τη λέγανε τη χώρα μας. Όλο εργοστάσια και υποδομές φύτρωναν. Τα χρόνια της xούντας όλα τα εργοστάσια ήταν στο φουλ της απόδοσής τους, όχι βέβαια λόγω χούντας, αλλά υπήρχαν πόροι έτοιμοι για να στηρίξουν την χούντα. Αυτό μέχρι το 1973 οπότε η απότομη άνοδο του πετρελαίου χάλασε τη μανέστρα.

Να σας πω,πώς περνούσαμε τις τάξεις:

Νηπιαγωγείο δεν είχαμε.

Εξατάξιο Δημοτικό στην Ερμιόνη. Ο κακός μαθητής έμενε στην ίδια τάξη πολύ εύκολα. Συναντούσες μαθητές που είχαν χάσει ακόμη και 4 χρονιές! Στην 6 τάξη άγχος για το αν θα περάσουμε τις εξετάσεις στο 6τάξιο γυμνάσιο Κρανιδίου. Ήσαν αυστηρές και πολλοί μαθητές δεν περνούσαν και επαναλάμβαναν την 6η δημοτικού για να ξαναδώσουν. Μερικοί μαθητές που δεν είχαν μεγάλες πιθανότητες δεν έδιναν εξετάσεις αλλά επαναλάμβαναν την 6η δημοτικού "για να δυναμώσουν", πολλές φορές με την προτροπή του δασκάλου.

Στις 3 πρώτες τάξεις του Γυμνασίου μένανε πολλοί, μαθητές ενώ πολλοί έφευγαν για κατωτέρα ή μέση τεχνική σχολή, αφού δεν "παίρνανε τα γράμματα". Η τάξη μας ξεκίνησε με 125 μαθητές στην πρώτη και στην τρίτη τάξη δεν είμαστε πάνω από 60.

Όταν φτάσαμε στην Τρίτη, χωρίστηκε το 6τάξιο γυμνάσιο σε Γυμνάσιο και Λύκειο. Καταργήθηκαν οι εξετάσεις από δημοτικό σε γυμνάσιο και έδινες από γυμνάσιο για λύκειο. Εμείς λοιπόν ξαναδίνουμε αυστηρές εξετάσεις για το λύκειο. Φροντιστήρια και τέτοια δεν υπήρχαν.

Το 1969 δώσαμε για ΑΕΙ. Τότε στο Πολυτεχνείο ήταν πάρα πολύ δύσκολο να περάσεις και λόγω δυσκολίας εξετάσεων αλλά και μεγάλου ανταγωνισμού αφού σε μερικές σχολές έμπαινε 1 στους 20 ή 30 υποψηφίους. Στα Πανεπιστήμια πιο στρωτά τα θέματα αλλά μεγάλος ανταγωνισμός στις καλές σχολές. Χωρίς να κάνεις κάνα χρόνο φροντιστήριο στα μεγάλα τότε φροντιστήρια της Αθήνας κυρίως, δεν είχες πιθανότητες να περάσεις κάπου. Μόνο ελάχιστοι τα καταφέρνανε χωρίς φροντιστήριο. Οι Πρωτευουσιάνοι κάνανε συστηματικό φροντιστήριο τις δύο τελευταίες τάξεις, ενώ εμείς από την επαρχεία 6 μήνες το πολύ ένα χρόνο, φεύγοντας από το Γυμνάσιο Κρανιδίου στην Πέμπτη Λυκείου. Σπούδαζαν με αυτές τις συνθήκες τα παιδιά των αστών και των ευκατάστατων των χωριών κυρίως, αλλά και οι πολύ καλοί μαθητές της εργατικής τάξης.

Με την μεγάλη οικονομική ανάπτυξη των προηγούμενων ετών υπήρχε μεγάλη ζήτηση επιστημόνων κάθε ειδικότητας στον ιδιωτικό τομέα και στα ελεύθερα επαγγέλματα. Λίγοι προτιμούσαν το δημόσιο. Για παράδειγμα, σχεδόν κανένας χημικός δεν πήγαινε καθηγητής στο δημόσιο.

Το 1969 που δώσαμε εξετάσεις για ΑΕΙ φτιάξαμε όπως και σήμερα για τις πανελλήνιες, το δελτίο προτίμησης σχολών. Σε μία θέση μπορούσες να δηλώσεις ότι επιθυμείς κρατική υποτροφία. Τι ήταν αυτό;

Το 10% των θέσεων σε μια σχολή το καταλάμβαναν οι υπότροφοι. Ας πούμε ότι το μαθηματικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών θα έπαιρνε διακοσίους με σειρά βαθμολογίας. Οι 180 θα ήσαν κανονικοί και οι 20 από αυτούς που είχαν δηλώσει υποτροφία. Μπορεί να είχες χαμηλότερο βαθμό από ένας υποψήφιο, αλλά επειδή είχες δηλώσει υπότροφος περνούσες εσύ και όχι ο άλλος, γιατί έπρεπε να συμπληρωθούν οι 20 υπότροφοι.

Τι έπαιρνε ο υπότροφος; Έπαιρνε 2000 δραχμές το μήνα επί 4 χρόνια με την υποχρέωση να περνάει κανονικά τις τάξεις και με την λήψη του πτυχίου του να εργαστεί στο Δημόσιο για τουλάχιστον 7 χρόνια σε τομέα που συνήθως αυτός επέλεγε! Αν με τη λήψη του πτυχίου δεν ήθελε το δημόσιο ήταν υποχρεωμένος να επιστρέψει όλα τα χρήματα της υποτροφίας που είχε πάρει. Και ήσαν μερικοί που τα επέστρεφαν! Τότε ο μισθός του καθηγητή δεν πρέπει να ήταν πάνω από 3500 δραχμές. Χώρια ότι σε πολλές σχολές δήλωναν για υποτροφία λιγότεροι από τις θέσεις που προβλέπονταν! Τρελά σάς φαίνονται αυτά, αλλά έτσι ήταν τότε! Υπομονή μπορεί να ξανάρθουνε αυτά!

Εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο δίναμε τον Ιούνιο. Αν όμως το μάθημα μιας έδρας ήταν φροντιστηριακό ή εργαστηριακό και κύριο, αν δεν είχε περάσει το πρώτο, δεν επιτρεπόταν να δώσεις το κύριο! Τον Σεπτέμβριο δίναμε όσα μαθήματα δεν περάσαμε τον Ιούνιο. Αν σου μένανε πάνω από 2 έχανες την χρονιά, δηλαδή δεν πήγαινες στην επόμενη τάξη, αλλά έμενες στην ίδια και επαναλάμβανες τα μαθήματα που δεν είχες περάσει και έκανες πάλι τον κύκλο.

Αν σου μένανε δύο ή ένα, τα έδινες τον Δεκέμβρη. Αν δεν περνούσες τα δύο έμενες στη ίδια τάξη όπως προηγουμένως. Αν σου έμενε 1 πήγαινες κανονικά στην επόμενη τάξη. Ήταν το μεταφερόμενο μάθημα το οποίο το έδινες πλέον κανονικά με της άλλης τάξης. Όμως αν τον Δεκέμβρη σου έμενε αυτό ακριβώς το μάθημα, πάλι στην ίδια τάξη, γιατί δεν επιτρεπόταν μεταφορά μεταφερομένου. Τότε το να πας πτυχίο με μεταφορά όλων των μαθημάτων όλων των ετών ήταν εκτός πραγματικότητας ακόμη και σαν σκέψη. Στο σύνθημα Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία, με το Παιδεία εννοούσαμε περισσότερα λεφτά για την παιδεία, να σπάσει ο σχεδόν θεσμός της οικογενειακής έδρας, άντε και στα θολά να γίνει για ένα ακόμη έτος μεταφορά μεταφερομένου. ή δύο τα μεταφερόμενα. Ουσιαστικά αποδεχόμεθα την αυστηρότητα του συστήματος σπουδών, παράδοση από τη γενιά των Λαμπράκηδων που αν δεν περνούσες όλα σου τα μαθήματα δεν σε θεωρούσαν ικανό να ανήκεις στις τάξεις τους.

Ως εκ των άνω, η κύρια μάζα των αντιχουντικών φοιτητών, αν στέκει σαν όρος, ήταν παιδιά της τότε ανερχόμενης μεσαίας τάξης των μεγάλων πόλεων και της ανερχόμενης τάξης των ευκατάστατων των χωριών. Ο εργάτης γης, ο απλός ψαράς, ο κτηνοτρόφος, ο εργάτης βιομηχανίας, πολύ δύσκολα μπορούσαν να σπουδάξουν παιδί, όμως χρόνο με το χρόνο η κατάσταση, ως προς αυτό, βελτιωνόταν. 

Έρρωσθε,

Βασίλης Γκάτσος