Η ΕΡΜΙΟΝΗ ΩΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ

Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος
Για τα του οικισμού και τους γύρω χώρους τα είπαμε σε προηγούμενο άρθρο. Να προσθέσω ότι δεν είναι άτοπο να έχουμε σαν μακροπρόθεσμο στόχο την ανακατασκευή των 7 ανεμόμυλων στους Μύλους, έστω μετατοπισμένων προς τη δεξαμενή. Η Αγία Ερμιόνη, ο Άγιος Νικόδημος με το ανακατασκευασμένο μυλοτόπι μας θα είναι ένα στολίδι της Ερμιόνης. Και σε χρήσεις σύγχρονες και παραδοσιακές, να γίνει το μυλοτόπι χώρος ψυχαγωγίας, οι μύλοι σε διάφορες χρήσεις. Είναι σχεδόν μέσα στον οικισμό, σε δροσερό μέρος με εξαιρετική θέα.

Η Ερμιόνη για να είναι ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ πρέπει να κοιτάξει πίσω στην ιστορία της, να φτιάξει μια νέα αφήγηση, ένα νέο μύθο, γιατί μύθους φτιάχνουμε και σήμερα και μας αρέσει να ζούμε μέσα σ' αυτούς.

Το κλειδί είναι ο λόφος της Μαγγούλας και η βυθισμένη προϊστορική Ερμιόνη. Είναι ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ της Δημοτικής Κοινότητας Ερμιόνης να ενεργοποιήσει τον Δήμο Ερμιονίδας, ώστε να οργανωθεί ένα διπλό ανασκαφικό έργο:

α.) Λεπτομερής ανασκαφή του συνόλου του λόφου της Μαγγούλας και των πέριξ χερσαίων αρχαιολογικών θέσεων.

β). Λεπτομερής ανασκαφή του προϊστορικού οικισμού που βρίσκεται κάτω από την θάλασσα από την Εφορία Ενάλιων Αρχαιοτήτων.

Λεπτομερής και πλήρης ανασκαφή και όχι διερευνητική, η απλή χαρτογράφηση. Υπενθυμίζεται ότι η προϊστορική Ερμιόνη αγνοήθηκε από τους αρχαιολόγους των Πανεπιστημίων των ΗΠΑ οι οποίοι πέραν των ανασκαφών στο Φράχθι που ήταν το κύριο έργο τους, αποφάσισαν να ανασκάψουν επιλεκτικά τον χώρο των Αλιέων στο Πορτοχέλι με κριτήριο το ότι η ζωή αυτού του πολίσματος ήταν πολύ σύντομη και ως εκ τούτου ήταν σαν μια κάψουλα χρόνου, όπως είναι τα αρχαία ναυάγια. όμως καμιά σύγκριση του πολίσματος αυτού με την προϊστορική Ερμιόνη στη θέση Μαγγούλα και τον ιερό κάμπο της.

Στη θέση αυτή αναπτύχθηκε η Ερμιόνη των Μυκηναϊκών χρόνων, αυτήν που αναφέρει ο Όμηρος (Ερμιόνην Ασίνην τε, βαθύν κατά κόλπον εχούσας). Εδώ είναι και η συνέχεια της Ερμιόνης, της Γεωμετρικής και Αρχαϊκής Εποχής. ΟΛΑ εδώ κείνται, σκεπασμένα με πέτρες και χώματα, ισοπεδωμένα από τα κύματα, αλλά είναι όλα ΕΔΩ.

Και απλώνεται ο Iερός Kάμπος με κυρίαρχη την κορυφή του βουνού Πρ. Ηλίας (Κοκκύγιο), όπου το πανάρχαιο ιερό του Δία. Και στη χαμηλή κορυφή του Πρωνός, εκεί που φτιάξαμε την Δεξαμενή, το πανάρχαιο ιερό της Ήρας, το οποίο και διαλύσαμε με τα φουρνέλα μας. (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, Έκδοση εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ: <<.... Στην περιοχή της Ερμιόνης είχε πλαστεί και κάποιος μύθος για το πώς ο Δίας κατάφερε να βρεθεί στην αγκαλιά της Ήρας για πρώτη φορά. Σύμφωνα με αυτόν τον μύθο, ο Δίας επιζητούσε για πολύ καιρό να ξεμοναχιάσει την Ήρα και να ενωθεί μαζί της, και το πέτυχε μια φορά που την είδε να ανεβαίνει  ολομόναχη στο βουνό τον Κόκκυγα, που ως τότε το έλεγαν Θόρνακα. Χωρίς να χάσει καιρό, ο Δίας προκάλεσε μια ξαφνική μπόρα πάνω στο βουνό, μεταμορφώθηκε σε κούκο και πήγε έτσι τρέμοντας και κάθισε στα γόνατα της Ήρας. Αυτή λυπήθηκε το φοβισμένο πουλί και το σκέπασε με την άκρη του φορέματός της. Τότε ο Δίας πήρε την αληθινή μορφή του και τρύπωσε στην αγκαλιά της. Η Ήρα προσπάθησε να αποφύγει την ένωση, γιατί φοβόταν τη μητέρα τους, υπέκυψε όμως όταν ο Δίας της υποσχέθηκε να την πάρει γυναίκα του με όλους τους τύπους. Έτσι για να θυμούνται οι κατοπινοί το πώς η Ήρα ενώθηκε με τον Δία για πρώτη φορά, ονόμασαν εκείνο το βουνό Κόκκυγα, δηλαδή Κούκο, έχτισαν κοντά του το ναό της Τελείας Ήρας, για να προστατεύει το γάμο, και έβαλαν στο άγαλμά της σύμβολο πάνω στο σκήπτρο της τον κούκο.>>.

Την κορυφή του βουνού έβλεπαν με δέος οι κάτοικοι της προϊστορικής Ερμιόνης, από κει οι κεραυνοί του Δία, που και σήμερα πέφτουν συχνά στην περιοχή μας.  Από αυτήν την κορυφή περίμεναν τη βροχή και την μπόρα και εκεί θυσίαζαν για να βρέξει. Και μεις τις λιτανείες για βροχή προς τα κει τις κάναμε προς τον Άη Δημήτρη και τους Αγίους Αναργύρους. Από τη νότια πλαγιά του βουνού ανέβαιναν σε ιερή πομπή για να γιορτάσουν την πρώτη ένωση του Δία με την Ήρα. Και το ιερό της Ήρας ήταν σε πολύ χαμηλή κορφή, γιατί από κει ξεκίνησε την ανάβασή της, ώστε με τα ιερά δεσμά του γάμου να γίνει γυναίκα του πατέρα των θεών. Και αυτό το μονοπάτι πρέπει να το ξαναφτιάξουμε, ως Ήρας Ανάβασις.

Και στους πρόποδες ο ερειπωμένος πανάρχαιος ναός του Απόλλωνα, του γιου του Δία.

Εδώ τα πρώτα σπαρτά, τα πρώτα αμπέλια της Ερμιόνης, οι πρώτοι ελαιώνες, οι πρώτες ροδιές, τα πρώτα παραθαλάσσια πηγάδια, εδώ, με εκβάθυνση, ένα από τα πρώτα τεχνητά προϊστορικά λιμάνια.

Λειμώνας λεγόταν ο κάμπος τα αρχαία χρόνια, Πικροδάφνη τα νεότερα, όμως η δάφνη είναι το ιερό φυτό του Απόλλωνα. 

Και η Πικροδάφνη, και ο Λειμώνας, και ο ναός του Ασκληπιού και πιο πέρα των Διοσκούρων, και τα ιερά του Δία, της Ήρας και του Απόλλωνα χάνουν την αρχαία ψυχή τους και οι Άγιοι Ανάργυροι οι Θαυματουργοί καταλαμβάνουν και ονοματίζουν τον Iερό Kάμπο και οι πιστοί έρχονται με κάθε μέσο στην γιορτή τους. Και η μονή των Αγίων Αναργύρων συνεχίζει να κοπιάζει στο γύρω της παμπάλαιο ελαιώνα που τύχη αγαθή, ή σαν από θαύμα έφτασε μέχρι των ημερών μας.

Και σήμερα καμαρώνουμε δύο πανάρχαιες ελιές στον κάμπο αυτόν. Πού; Δίπλα από τον οικισμό Ποδάρι! (όνομα που διαλέξαμε για ιερούς τόπους!)

Και προς το τέλος της Αρχαϊκής εποχής, η Ερμιόνη φεύγει από αυτή τη θέση και πηγαίνει στη νέα της περιτειχισμένη. Είναι μια πόλις απομονωμένη, μακρυά από τον παραδοσιακό της σύμμαχο την Σπάρτη, κοντά στον παραδοσιακό εχθρό της το Άργος που παρεμβάλλεται αποκόπτοντας τη σπαρτιατική συμμαχική βοήθεια, κοντά στη κοσμοκράτειρα Αθήνα και πάντα εκτός της συμμαχίας της, με κυρίαρχο τον αθηναϊκό στόλο στις θάλασσές της. Γι' αυτό την περιβάλλουν ισχυρότατα τείχη που ποτέ κανένας δεν τα πάτησε, γι' αυτό τα κάνει όλα μόνη της για να επιβιώσει. Είναι η λαμπρή πόλις των Ερμιονέων των Κλασσικών χρόνων. Ο Παυσανίας καταγράφει 36 ιερά και ναούς στην επικράτειά της.

Ένα λοιπόν Μουσείο θα δείχνει αυτήν τη θαυμαστή συνέχεια και δίπλα του ένα ωραίο αρχαίο θέατρο (του Λάσου φυσικά).

Και πέραν του θαυμαστού κάμπου της Πικροδάφνης - Λειμώνος, έχουμε τον δεύτερο ιερό κάμπο που οδηγεί στο Καταφύκι, στα φαράγγι που άνοιξε η γη και κατάπιε την Περσεφόνη. 'Ένα από τα στόμια που οδηγούν στον Άδη, όπου γίνεται η αναγωγή και καταγωγή της Περσεφόνης. Από το στόμιο αυτό βγήκε ο Ηρακλής στον πάνω κόσμο σέρνοντας τον Κέρβερο (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, Έκδοση εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ: << ...Έλεγαν ότι ο Ηρακλής είχε χρησιμοποιήσει για την κάθοδο το στόμιο του Ταινάρου, και για την άνοδο το στόμιο της Ερμιόνης που ήταν πλησιέστερα στην Τίρυνθα) . Εδώ που αν φωνάξεις γρήγορα την λέξη ΔΑΜΑΤΕΡ, θα σου την επιστρέψει ολόκληρη και καθαρή ο Αντίλαλος, αυτός που μετέφερε από κορφή σε κορφή την κραυγή της Κόρης που έφτασε μέχρι τη Δήμητρα. Εδώ που ο Ήλιος άκουσε και είδε το δράμα της Περσεφόνης, κόρης του Δία, και το είπε στην περιπλανώμενη Δήμητρα και αυτή έτρεξε στους Ερμιονείς να τις πουν τα καθέκαστα, και ευλόγησε τον τόπο τους και αυτή την τίμησαν, την Δήμητρα και την Κόρη και τους θεούς του κάτου κόσμου που είναι και θεοί της βλάστησης.

Και σήμερα ΟΛΑ αυτά υπάρχουν στο φαράγγι του Καταφυκιού. Οι τρύπες του διαβόλου που οδηγούν στον Άδη απ' όπου μπαινόβγαιναν και οι Διόσκουροι, ο πεντακάθαρος αντίλαλος, το απόκοσμο θρόισμα των φύλλων, το παμπάλαιο εκκλησάκι του Άη Νικόλα, μακρυά από τη θάλασσα να θυμίζει ότι ο Ποσειδώνας ήταν και θεός του κάτω κόσμου και όλων των ποταμών. Και σε ένα σημείο, όταν λιγοστεύει το νερό στο ρέμα, χάνεται στην αμμουδερή κοίτη και φεύγει για τον κάτω κόσμο να ενωθεί με τον Αχέροντα και την Αχερουσία. Και όλα αυτά τα ξαναβρίσκουμε γύρω από τον μέγιστο ναό της θεάς Δήμητρας ως συμβολικούς τόπους και δρώμενα, που πάνω του σήμερα έχουμε τον ναό των Ταξιαρχών.

Ε, με το να σπείρει η γενιά μας ανεξέλεγκτα εξοχικά και οικισμούς στον ιερό κάμπο, με το να ισοπεδώσει τις λυγαριές και τις αγριοτριανταφυλλιές στο δρόμο των Ποτοκίων που η δροσιά τους συντηρούσε ένα νέφος πεταλούδων, με το να ισοπεδώσουμε τη βλάστηση, τις δάφνες και λυγαριές της Πικροδάφνης και του Λειμώνος, με το να θέλουμε να περάσουμε τον δημόσιο δρόμο μέσα από το ιερό Καταφύκι, με το να θέλουμε να αστικοποιήσουμε το περιβάλλοντα χώρο της Μονής Αγίων Αναργύρων περνώντας ασφαλτόδρομο, με το να εξαντλήσουμε όλα τα υπόγεια νερά και να τα κάνουμε θάλασσα, να μην έχουμε νερό να πιούμε, να μην έχουμε φρέσκα ψάρια να φάμε, έ, όλα αυτά δεν είναι έργα πολιτισμένων ανθρώπων. 

Στα λόγια ναι, να προβάλουμε τον πολιτισμό μας, τον τρόπο μας, αλλά με τα έργα μας τι κάναμε; Δεν φυτρώνει ο πολιτισμός σε τόπους που χάσανε την ιερότητά τους, τον τρόπο τους, την αλήθεια τους, το πνεύμα τους, την καλλιεργήσιμη γη τους, τη πλούσια θάλασσά τους, τα νερά τους, που χάσανε την ικανότητα του μυθοποιείν.

Αν θέλουμε να γίνουμε ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ μόνον ένας δρόμος υπάρχει, δύσκολος και δύσβατος μεν αλλά είναι ΔΡΟΜΟΣ.

Σημείωση 1: Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου ήταν ένας λόφος πευκόφυτος και κανένας δεν γνώριζε τίποτα, ούτε γι' αυτό ούτε για το Ασκληπιείο, παρά μόνον από ιστορικές πηγές. Αναδείχθηκε σε κέντρο πολιτισμού, και σε ιερό τόπο, όπως ήταν πάντοτε. Έγινε ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ.

Η Μεσσήνη ήταν μια πόλις για τους αρχαιολόγους, άγνωστη σε όλους. Σήμερα είναι ένας σημαντικότατος αρχαιολογικός χώρος και σε σύγχρονες χρήσεις, και από φέτος θα λειτουργήσει το ωραιότατο θέατρό του. Πιο πέρα έγινε το Costa Navarino του αείμνηστου καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου που έδωσε δουλειά στον τόπο. Το αεροδρόμια της Καλαμάτας αναβαθμίστηκε και δέχεται σωρό αεροπλάνα. Ο δρόμος Πρωτεύουσα - Καλαμάτα σε πάει ταχύτατα και ξεκούραστα στη Μεσσήνη. Ένας νέος ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ανατέλλει.

Και ο δικός μας ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ φαίνεται να είναι η αιώνια διαμάχη των αντιπροσώπων μας, για το τις πταίει.

Σημείωση 2: Η Πελοπόννησος ως ΠΡΟΡΙΣΜΟΣ συνίσταται από επιμέρους ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥΣ και η Ερμιόνη πρέπει να γίνει ένας απ' αυτούς. Εδώ έχουμε τη θαυμαστή συνέχεια της ζωής αγκαλιά με τη θάλασσα. Από το Σπήλαιο Φράχθι, έχουμε στη συνέχεια κατοίκηση σε οικισμούς έξω από αυτό και στου Φούρνους, μετά έχουμε την ανάπτυξη πολλών παραθαλάσσιων οικισμών, κάτω από την θάλασσα σήμερα, για τους οποίους τα τελευταία χρόνια η Εφορία Εναλίων Αρχαιοτήτων έχει δείξει ενδιαφέρον για συστηματική έρευνα. Στη συνέχεια εμφανίζεται ως κέντρο τοπικής εξουσίας η Ερμιόνη των προϊστορικών χρόνων στη θέση Μαγγούλα, η οποία συμπεριλαμβάνει στην επικράτειά της τον Μάσητα και την Ηιόνη. Από το λιμάνι της ξεκινούν τα πλοία της για την Τροία. Και στη συνέχεια δημιουργείται η πόλις των Ερμιονέων των κλασσικών χρόνων, με τα ονομαστά πορφυροβαφεία της η οποία "ζει και βασιλεύει" και τη Βυζαντινή εποχή.

Αυτή η συνέχεια, αυτή η ιερότητα, αυτή η σύνδεσή μας με τη θάλασσα, είναι η βασική κληρονομιά μας.

Σημείωση 3: Για να γίνουν όλα αυτά, άλλα και όλα όσα χρειάζεται ο τόπος μας, είναι απαραίτητη η συναίνεση σε πολύ μεγάλο βαθμό, ίσως με το νέο τρόπο εκλογών στους Δήμους. Το σύστημα των αντιπροσώπων και μάλιστα της λογικής των μεταπολιτευτικών χρόνων έχει φθαρεί, δεν οδηγεί σε συναίνεση. Μιλάμε για για κοινά πράγματα που τα εκφράζει κυρίως ο δήμος, γιατί στην ιδιωτική σφαίρα μπορούν να γίνουν αρκετά.

Έρρωσθε,

Βασίλης Γκάτσος