Επειδή έχει αρχίσει ένας κύκλος προβληματισμού σχετικά με το πρόβλημα νερού που αντιμετωπίζει η Ερμιονίδα, στέλνω προς ανάρτηση ένα παλαιότερο άρθρο μου. Μου κάνει εντύπωση ότι αναζητούνται λύσεις σε επίπεδο σημερινών Δήμων Ερμιονίδας ή πιθανού μητροπολιτικού Δήμου Ερμιονίδας χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν η οδηγία 60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι ημερομηνία που πρέπει να έχει εφαρμοστεί από τη χώρα μας. Γνώμη μου είναι, ότι πρώτιστο καθήκον είναι η συμβολή των Δήμων μας στην όσο γίνεται ταχύτερη εφαρμογή της οδηγίας στην Ερμιονίδα, ώστε από το σχεδιασμό που θα προκύψει και τα αποτελέσματα των μετρήσεων να δρομολογηθούν δράσεις σύννομες με την οδηγία 60. Μακρόπνοο, επίπονο έργο, αλλά σωτήριο για την Ερμιονίδα, αν θέλει να πάει μπροστά. Βέβαια η οδηγία 60 θέτει ζητήματα ελέγχου γεωτρήσεων, υπόγειων υδάτων, παράκτιων κ.λ.π., ζητήματα παράνομης εμπορίας νερού, μεταφοράς από άλλη λεκάνη απορροής κ.λ.π. Ενοχλούν όλα αυτά, αλλά δεν γίνεται αλλιώς. Αλλά αν θεωρούμε λύση το να φέρουμε με πλοία πόσιμο επιδοτούμενο (από ποιούς;) νερό, ή τον Ανάβαλο ή το φράγμα Τζερτζελιάς, επανερχόμεθα στη παλιά ταχτική της εξαγγελίας έργων σωτήριων, χωρίς να έχουμε μετρήσει, μελετήσει ή σχεδιάσει τίποτα.Βασίλης Γκάτσος
(Όσο γίνεται με απλά λόγια).
...Το κάθε χωριό στη περιφέρειά του ανοίγει γεωτρήσεις και με ένα σύστημα αγωγών και δεξαμενών διοχετεύει το ‘πόσιμο’ νερό στον οικισμό του. Κατά κανόνα οι μετρητές που παρέχουν νερό στον καταναλωτή δεν λειτουργούν.
Κύρια αιτία νέων γεωτρήσεων είναι η εξάντληση των υφισταμένων, η εισροή μεγάλης ποσότητας θαλασσινού νερού, η ακαταλληλότητα του νερού λόγω οργανικού φορτίου, υπολειμμάτων λιπασμάτων κ.λ.π.
Το κάθε χωριό διαθέτει τα λύματά του κατευθείαν στη θάλασσα έτσι ως έχουν χωρίς καμία επεξεργασία ή σε μια ρεματιά και όπου πάνε. Τα ‘λύματα’ των χωριών δεν είναι μόνον του νοικοκυριού, αλλά και ό,τι άλλο ρίξουμε στην αποχέτευση, φυτοφάρμακα, χρώματα, διαλυτικά, κ.λ.π. Και τα βυτία, πριν τους βιολογικούς, άδειαζαν βόθρους και νύχτα πετούσαν το περιεχόμενο στη θάλασσα.
Ο κάθε αγρότης, ο κάθε κτηματίας νόμιμα ή παράνομα ανοίγει γεωτρήσεις για να καλύψει τις ανάγκες των καλλιεργειών του. Παράνομα βέβαια μπορεί να διαθέτει και νερό στην «αγορά των εξοχικών».
Οι εξοχικές κατοικίες νόμιμα ή παράνομα κάνουν ό,τι και ο αγρότης.
Το νερό που πήγε για πότισμα συμπαρασύροντας λιπάσματα, φυτοφάρμακα, φεύγει τελικά προς τη θάλασσα μέσω των υπογείων υδάτων.
Τα λύματα των εξοχικών πάνε στα υπόγεια ύδατα εκτός αυτά των πραγματικά στεγανών βόθρων που με οποιονδήποτε τρόπο πάλι στη θάλασσα καταλήγουν.
Στα μεγάλα ξενοδοχεία λειτουργούν σταθμοί βιολογικής επεξεργασίας των λυμάτων τους και χρησιμοποιούνται τα επεξεργασμένα λύματα για πότισμα ή διοχετεύονται με άδεια στη θάλασσα. Και τα κέντρα επεξεργασίας λυμάτων των δύο Δήμων μας διοχετεύουν τα επεξεργασμένα λύματα είτε στα υπόγεια νερά είτε στη θάλασσα κατόπιν αδείας.
Τα λιτρίβια μεταφέρουν τις μούργες στα κέντρα επεξεργασίας λυμάτων, ή σε υπαίθριους χωμάτινους αποδέκτες προς ‘επεξεργασία’ και διάθεση.
Τα νερά της βροχής που ξεπλένουν τις χωματερές πάνε και αυτά στα υπόγεια νερά και στη θάλασσα.
Παρενέργειες:
Δεν χρειάζεται να τις περιγράψουμε, γιατί υποτιμάμε την νοημοσύνη του αναγνώστη.
Μόνο να τονίσουμε πρέπει, ότι πριν περίπου το 1960, τότε που ήταν άγνωστα τα λιπάσματα, τα απορρυπαντικά, τα φυτοφάρμακα και η χρήση τεχνικών υλών και υλικών πολύ περιορισμένη, τότε που αντλούσαμε νερό από πηγάδια, είχαμε και καλό νερό παντού και καλές θάλασσες. Να θυμηθούμε ότι όλα τα λιτρίβια της Ερμιόνης ρίχνανε τις μούργες στο Λιμάνι και στα Μαντράκια, εκεί που κάθε χρόνο ξέπλεναν και περίπου 200 βαρέλια κρασιού. Τίποτα δεν πάθαινε ούτε το Λιμάνι ούτε τα Μαντράκια. Μάλιστα το Λιμάνι που ουσιαστικά δεχόταν όλες τις μούργες ήταν γεμάτο κεφάλους, λαβράκια, μουρμούρες. Κοπάδια ολόκληρα. Αντίθετα, μετά το 1970, η πολιτισμένη πια Ερμιόνη έζησε μέχρι σήμερα στο Λιμάνι της ντροπής, δηλαδή κυριολεκτικά μέσα σε ένα βόθρο, δαιμονοποιώντας τις μούργες και τα ρετσίνια των βαρελιών, όχι όμως και τα λύματα των νοικοκυριών και των καταστημάτων της.
Σήμερα:
-Δεν έχουμε νερό σε όλη την Ερμιονίδα και αυτό που έχουμε είναι υφάλμυρο.
-Δεν ξέρουμε την ποιότητα των υπογείων νερών μας, ούτε των επιφανειακών (όταν υπάρχουν τέτοια).
-Δεν ξέρουμε την ποιότητα των παρακτίων υδάτων μας.
-Δεν ξέρουμε τις επιπτώσεις στο φυτικό και ζωικό βασίλειο.
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν τη μεταβολή της ποιότητας αλλά και της ποσότητας των νερών μας χρόνο με το χρόνο.
Αυτό που ξέρουμε είναι ότι δεν πρέπει να πίνουμε νερό από κανένα πηγάδι ή γεώτρηση, όχι γιατί είναι υφάλμυρο, αλλά γιατί υπάρχει κίνδυνος να είναι μολυσμένο. Ούτε από τις βρύσες παρά μόνο εμφιαλωμένο.
Πού βαδίζουμε;
Στα τυφλά. Από την ενεργοποίηση παλαιών πηγαδιών …για πόσιμο, στα δίκτυα και τις δεξαμενές που θα φιλοξενούν νερό που θα φέρνουν υδροφόρα πλοία από …..άλλες περιοχές.
Από τις μονάδες αφαλάτωσης που θα μας δίνουν φτηνό, πολύ και καλό νερό (διάβαζε: ακριβό νερό μόνο για οικιακή χρήση γιατί ….δεν πίνεται. Στη Ερμούπολη της Σύρου το πρώτο που σου λένε όταν μπαίνεις στο ξενοδοχείο είναι «πίνετε εμφιαλωμένο, γιατί το νερό της βρύσης είναι από αφαλάτωση και δεν πίνεται, γιατί μυρίζει όπως της βαπορέτας στα καράβια»), στις γεωλογικές μελέτες για να βρούμε που στο καλό συγκεντρώνεται και κρύβεται το νερό της Ερμιονίδας.
Τι κάνουμε;
Βγάζουμε τις ανάγκες μας προς τα έξω «Θέλουμε, νερό, πολύ και καλό!». Σε ποιους απευθυνόμαστε; Στους βουλευτές μας και στους Δημάρχους μας. Και αυτοί τι μας απαντούν; Υπάρχει πάρα πολύ νερό, τόσο όσο δεν φαντάζεστε. Πού; Στον Ανάβαλο και αν δεν φτάσει αυτό που συλλέγεται με πεπαλαιωμένες εγκαταστάσεις του 1970, θα πιάσουμε τον Ανάβαλο στα βαθιά (άπιαστα πουλιά δέκα στον παρά). Ένας αγωγός χρειάζεται και έγινε η Ερμιονίδα η ‘χώρα του νερού’. Δεν χρειάζονται παρά κάποιες δεκάδες (ή εκατοντάδες;) ευρώ που σταδιακά οφείλει να μας τα δώσει το κράτος ή να τα πάρει από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μέχρι να μας το φέρουνε φτιάχνουμε ένα φράγμα στη Τζερτζελιά και ποτίζουμε κάθε διψασμένο.
Άρα η Ερμιονίδα δεν έχει πρόβλημα νερού και πρόβλημα διάθεσης υγρών αποβλήτων, δεν έχει ανάγκη διαχείρισης και προστασίας υδάτινων πόρων. Συγχρόνως αποσιωπούμε την εύλογη απορία: Εδώ ο κόσμος σφάζεται για το νερό. Πώς θα συμβεί να μας παραχωρηθούν με τόσο χαμόγελο τα νερά του Ανάβαλου από τους κατοίκους του αργολικού κάμπου που δικαιωματικά τους ανήκουν ή από το φράγμα της Τζερτζελιάς όπου στα υποτιθέμενα νερά του, δικαιωματικά, έχουν τον πρώτο λόγο τα Ίρια και η γύρω περιοχή και όχι η Ερμιονίδα;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως και κάθε εχέφρων πολίτης, αντιλαμβάνεται ότι το πρόβλημα του νερού είναι μείζον για την Ευρώπη και γι’ αυτό το λόγο έφτιαξε την Οδηγία 2000/60/ΕΚ η οποία θεσπίζει πλαίσιο κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων. Δηλαδή επιβάλει (με νόμο) στα μέλη-κράτη της ορθολογική διαχείριση και προστασία των υδάτινων πόρων, άσχετα αν ορισμένα έχουν άφθονα και καλά νερά, γιατί θεωρεί το νερό όχι σαν ένα εμπορικό προϊόν, αλλά σαν κοινωνικό αγαθό, κληρονομιά που πρέπει να την προστατεύουμε.
Με το καλό να υποδεχθούμε τον Ανάβαλο και την Τζερτζελιά αλλά για την ως άνω οδηγία είναι απλώς καλοδεχούμενα τεχνικά έργα και τίποτ’ άλλο.
Ας δούμε λοιπόν τι θεσπίζει η οδηγία 60 για την Ερμιονίδα με όσο γίνεται απλά λόγια: Πρόκειται γα ένα μεγάλο έργο, μεγαλύτερο από την ολική οικολογική διαχείριση αποβλήτων:
Δημιουργείται Εθνική Επιτροπή Υδάτων και Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων με πρόεδρο τον εκάστοτε Υπουργό Περιβάλλοντος (αφού αποκτήσουμε πρώτα τέτοιο υπουργείο). Κάθε Περιφέρεια αποκτά Δνση Υδάτων η οποία πρέπει να συγκροτήσει συγκεκριμένο σχέδιο διαχείρισης και προστασίας υδάτινων πόρων μέχρι 22-12-2009 και να το θέσει σε εφαρμογή μέχρι 01-01-2012.
Άρα για την Ερμιονίδα την απόλυτη ευθύνη σχεδιασμού την έχει η Περιφέρεια Πελοποννήσου και μάλιστα το Διαμέρισμα Ανατολικής Πελοποννήσου που περιλαμβάνει κυρίως το νομό Αργολίδας.
Ο σχεδιασμός δεν γίνεται με βάση μια επαρχία ή ένα νομό αλλά με λεκάνες απορροής. Δηλαδή αν τραβήξουμε μια γραμμή από την κορυφογραμμή του Δυτικού Δίδυμου όρους προς Μαυροβούνι, Αδέρες έως τα Τσελεβίνια, ώστε όλα τα νερά να πέφτουν στη θάλασσα του Αργοσαρωνικού, αυτό είναι το μέρος του σχεδίου που περιλαμβάνει την Ερμιονίδα ασχέτως αν την περιλαμβάνει ολόκληρη ή περιλαμβάνει και ορισμένα τμήματα των γειτονικών μας επαρχιών. Αυτά δηλαδή είναι «τα νερά μας» που τελικά πέφτουν «στη θάλασσά μας». Μάλιστα στο σχεδιασμό περιλαμβάνονται και τα παράκτια ύδατα, δηλαδή τα νερά της θάλασσας σε απόσταση μέχρι περίπου 1 μίλι από την αμμουδιά (ουσιαστικά όλα τα νερά των κόλπων της περιοχής μας).
Έχει ρόλο η τοπική αυτοδιοίκηση στον σχεδιασμό αυτόν;
Όχι, είναι δουλειά της Περιφέρειας και οι δύο Δήμοι μας στο σχέδιο εμφανίζονται σαν εστίες ρύπανσης των νερών ως οικισμοί, ως βιολογικοί καθαρισμοί και ως σημαντικοί χρήστες νερού. Θα ακουστεί η γνώμη τους κατά τη διαβούλευση του σχεδίου αλλά ρόλος γι’ αυτούς δεν διαφαίνεται.
Για να τα βγάλει πέρα το Διαμέρισμα Ανατολικής Πελοποννήσου πρέπει να οργανώσει δικές του αξιόπιστες υπηρεσίες ή να συμβληθεί με αξιόπιστα ιδρύματα και ινστιτούτα.
Συγκεκριμένα χρειάζεται:
1.Μία έμπειρη ομάδα επιστημόνων για την αποτύπωση επιφανειακών, παράκτιων, υπόγειων, μεταβατικών υδάτων (γεωλόγοι, τοπογράφοι, υδρολόγοι κ.λ.π.).
2.Μία ομάδα για τον προσδιορισμό των σημείων μέτρησης της ρύπανσης των νερών, των περιοχών που υπάρχουν ρυπογόνες δραστηριότητες, την πιθανή πορεία των ρύπων (περιβαλλοντολόγοι, χημικοί, βιολόγοι, κ.λ.π.).
3.Διαπιστευμένα εργαστήρια χημικών αναλύσεων, βιολογικών κ.λ.π., δηλαδή εργαστήρια που τα αποτελέσματα τους είναι έγκυρα και αποδεκτά για κάθε νόμιμη χρήση.
4.Διαπιστευμένα συνεργεία δειγματοληψιών.
5.Ομάδα αρχειακής και γραμματειακής υποστήριξης και επικοινωνίας.
Μπορεί βέβαια να συμβληθεί και με ειδικά ινστιτούτα όπως, για παράδειγμα, το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών), που είναι το πλέον αξιόπιστο και έγκυρο για έρευνα στη θάλασσα και στον βυθό βάσει διεθνών προδιαγραφών δειγματοληψίας και αναλύσεων, το οποίο διαθέτει άριστο εξοπλισμό και εργαστήρια.
Αυτό το δυνατό επιτελείο πρέπει να κάνει την παρακάτω δουλειά:
1.Να αποτυπώσει σε χάρτες τους χειμάρρους και τα ρέματα της περιοχής μας, να περιγράψει την παροχή υδάτων μέσα στο χρόνο, την πορεία των νερών μέχρι τη θάλασσα, τυχούσες φυσικές ή τεχνικές λίμνες, τόπους ειδικής προστασίας (βάλτοι, φαράγγια, υγροβιότοποι, λιμνοθάλασσες κ.λ.π.) και όλα αυτά με μεγάλη ακρίβεια δηλαδή με χρήση γεωγραφικών συντεταγμένων μέσω δορυφορικών συστημάτων. Επίσης να σημειώσει τις περιοχές που παίζουν ρόλο στη συγκέντρωση νερού που προορίζεται για πόσιμο, ώστε να τύχουν ειδικής προστασίας.
2.Να αποτυπώσει τα υπόγεια ύδατα, την πορεία τους προς τη θάλασσα, το είδος του εδάφους που διαπερνούν.
3.Στην παράκτια ζώνη να αποτυπώσει τα ρέματα του βυθού, την κίνησή τους, τη φύση του βυθού και άλλα στοιχεία.
4.Να αποτυπώσει όλες τις λήψεις νερού (γεωτρήσεις, πηγάδια, επιφανειακές λήψεις) με παροχή μεγαλύτερη από αυτήν που επιτρέπει ο νόμος για οικογενειακή χρήση σε κάθε κτήμα. Για αυτές τις λήψεις να ελέγξει την νομιμότητά τους, αν έχουν άδεια χρήσης νερού, αν τηρούν τους όρους αυτής της άδειας κ.λ.π.
5.Να αποτυπώσει με ακρίβεια όλες τις θέσεις που μπορεί να διοχετεύσουν ρύπους στα ύδατα. Δηλαδή οικισμούς, ξενοδοχειακά συγκροτήματα, πυκνές συστάδες εξοχικών, σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων, μονάδες αφαλάτωσης, χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων (ΧΥΤΑ), βιομηχανίες, βιοτεχνίες, συστάδες θερμοκηπίων, θέσεις έντονης χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, λιτρίβια, βουστάσια, χοιροστάσια και ό,τι άλλο.
6.Να απλώσει ένα σύνολο σταθερών σημείων δειγματοληψίας και να προσδιορίσει τον αριθμό των δειγματοληψιών κατά έτος αλλά και τις συγκεκριμένες ημερομηνίες δειγματοληψίας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα παραπάνω. Για παράδειγμα: Στον χείμαρρο του Καταφυκιού θα ορίσει 4 σημεία δειγματοληψίας και θα λαμβάνει δείγματα τους χειμερινούς μήνες που τρέχει το νερό. Το ίδιο θα γίνει και σε άλλα σημαντικά ρέματα. Μέσα σε οικισμούς, κοντά σε εργοστάσια και βιοτεχνίες, μέσα σε ξενοδοχειακές μονάδες, στα κέντρα επεξεργασίας λυμάτων, στους ΧΥΤΑ, κατά μήκος σημαντικών ρεμάτων, στους κάμπους, θα κάνει γεωτρήσεις για να παίρνει δείγματα υπογείων υδάτων, ή θα χρησιμοποιεί ήδη υπάρχουσες μεγάλες γεωτρήσεις. Στα παράκτια ύδατα θα ορίσει σταθερά σημεία δειγματοληψιών νερού και βυθού κυρίως σε σημεία που κάνει μπάνιο πολύς κόσμος, σε λιμάνια, σε λιμνοθάλασσες, κοντά στα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, κοντά σε ιχθυοκαλλιέργειες. Μάλιστα στα παράκτια ύδατα, στις λιμνοθάλασσες, θα γίνεται και παρακολούθηση της μόλυνσης στα ψάρια και σε θαλάσσια είδη που ζουν στον βυθό, θα παρακολουθείται η χλωρίδα και η πανίδα κ.λ.π., κ.λ.π.
7.Όλες οι μετρήσεις και οι διαπιστώσεις αρχειοθετούνται και έτσι μπαίνει υπό πλήρη παρακολούθηση και επιτήρηση η περιοχή μας. Λεπτομερείς εκθέσεις αποστέλλονται στην Εθνική Επιτροπή Υδάτων η οποία συντάσσει την γενική έκθεση της χώρας μας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο αρχικός στόχος είναι μέσα σε δύο – τρία χρόνια να συγκεντρωθούν πλήρη στοιχεία που να αποτυπώνουν αξιόπιστα και έγκυρα την κατάσταση των υδάτων στην περιοχή μας. Τελικός στόχος είναι η διατήρηση αυτής της κατάστασης και η λήψη μέτρων βελτίωσης όπου χρειάζεται. Εννοείται ότι σε οποιαδήποτε θέση διαπιστούται χειροτέρευση της κατάστασης, τότε γίνεται έρευνα, εντοπίζεται η πηγή των ρύπων και εφαρμόζεται η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», αρχικά με πρόστιμα, τελικά με την αφαίρεση της άδειας λειτουργίας.
Το όλον εγχείρημα δεν αποσκοπεί στον να φέρει τα ύδατα της περιοχής μας στην ιδανική φυσική κατάσταση πριν δηλαδή εμφανιστεί ……ο άνθρωπος στην Ερμιόνιδα. Λαμβάνεται πλήρως υπ’ όψιν η δραστηριότητα που αναπτύσσει ο άνθρωπος και σαν σημείο αναφοράς λαμβάνεται μία κατάσταση στα ύδατα η οποία υπάρχει σήμερα και όχι μία πριν 50 χρόνια. Αν διαπιστωθεί για παράδειγμα ότι σε ένα κάμπο το νερό είναι κατάλληλο μόνο για πότισμα αλλά όχι κατάλληλο για πόσιμο, βελτίωση σημαίνει να γίνει το νερό καταλληλότερο για πότισμα και ευαίσθητων καλλιεργειών και όχι να κλείσουν στάνες, να κλείσουν εξοχικά, βιοτεχνίες κ.λ.π. για να γίνει το νερό πόσιμο. Κάτι τέτοιο είναι ουτοπία τουλάχιστον για σήμερα. Αντίθετα, αν τα δύο κύρια ποταμάκια (βρίσκονται σε λεκάνες απορροής πίσω από την γραμμή που προαναφέραμε) που θα γεμίζουν το μελλοντικό φράγμα της Τζερτζελιάς με πόσιμο νερό μεταφέρουν ρύπους κατά τη ροή τους επηρεάζοντας την ποιότητα του νερού, τότε θα ληφθεί κάθε μέτρο (μετατόπιση στανών, πλήρης απαγόρευση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων στα παρόχθια κτήματα, περίφραξη σε ευπαθή σημεία κ.λ.π.), ώστε να προστατευτεί πλήρως το πόσιμο νερό ως κοινωνικό αγαθό. Αν στα παράκτια ύδατα χειροτερεύει η κατάσταση της πανίδας και χλωρίδας, εμφανίζονται ρύποι κ.λ.π. θα λαμβάνονται μέτρα και εδώ βάσει της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Αν διαπιστωθεί ότι κοντά στο σημείο που απορρίπτει στη θάλασσα τα επεξεργασμένα λύματα ο βιολογικός σταθμός Ερμιόνης υπάρχει αλλοίωση στη χλωρίδα και την πανίδα και μετρώνται ορισμένοι ρύποι πέραν του κανονικού, τότε γίνεται πλήρης έλεγχος στον σταθμό, στα αρχεία καταγραφής των ημερήσιων τιμών των ρύπων στα επεξεργασμένα λύματα και αν όλα βρεθούν κανονικά, τότε ρύπανση υπάρχει, αλλά ο σταθμός λειτουργεί στα πλαίσια των περιβαλλοντικών όρων του. Αν αυτή είναι η τεχνολογία του σταθμού πρέπει να αποδεχτεί το όλο σύστημα τη ρύπανση, μέχρι να βγει άλλη καλύτερη τεχνολογία η οποία βέβαια θα γίνει και με νόμο υποχρεωτική για τους βιολογικούς σταθμούς. Η απολυτότητα, το κυνήγι του ανέφικτου είναι παραλογισμός, δεν είναι οικολογική συνείδηση.
Η Οδηγία 60 σε ένα παράρτημά της αναγράφει σαφώς τους ρύπους προτεραιότητας. Είναι μια ομάδα ρύπων (βαριά μέταλλα, οργανικές ενώσεις κ.λ.π.) που προέρχονται από ανθρώπινη δραστηριότητα και όχι από τη φύση (δάση, πετρώματα κ.λ.π.). Στόχος είναι με τη λήψη κατάλληλων μέτρων οι ρύποι αυτοί να ανιχνεύονται στα ύδατα κάτω από τα όρια που θέτει η εθνική ή η ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Ο σχεδιασμός αφορά κυρίως την ποιότητα των υδάτων αλλά όπου η ποιότητα δεν ικανοποιεί και μάλιστα διαπιστούται χειροτέρευση, τότε λαμβάνονται και ποσοτικά μέτρα, απαγόρευση γεωτρήσεων, περιορισμοί στην αντλούμενη ποσότητα.
Εύλογα ερωτήματα:
Μα είναι εφικτός και εφαρμόσιμος ένας τέτοιος σχεδιασμός σε εθνικό επίπεδο και μάλιστα από δημόσια κατ’ ουσίαν υπηρεσία;
Είναι. Υπάρχουν σε επίπεδο περιφέρειας ικανότατα στελέχη και επιστήμονες που αν ελευθερωθούν από την πάγια δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία και την μικροπολιτική μπορούν να κάνουν αυτή τη δουλειά τέλεια όπως τη κάνουν και στη Βόρεια Ευρώπη οι συνάδελφοί τους. Βέβαια απόλυτα υπαρκτός ο φόβος νέων κομματικών διορισμών με την γνωστή εμπλοκή και των τοπικών και περιφερειακών αρχόντων και η δημιουργία μιας ακόμη ελληνικής εικονικής πραγματικότητας.
Μα έχει η χώρα μας τέτοια τέλεια εργαστήρια, τέτοια ινστιτούτα;
Η συνεργασία με Πανεπιστήμια - Πολυτεχνεία Πατρών, Αθηνών, Μετσόβειο, ΕΛΚΕΘΕ θα σας πείσει ότι έχει και παρά έχει. Άλλωστε σήμερα είναι τέτοια η τεχνική πρόοδος που μέσω δορυφόρων μπορεί η Δνση Υδάτων να ‘βλέπει’ το τι γίνεται στην Ερμιονίδα με ακρίβεια μέτρου και να παίρνει τα αποτελέσματα αναλύσεων αυτόματα από κάθε θέση δειγματοληψίας.
Μα χρειάζονται ένα σωρό χρήματα, που θα βρεθούν;
Εδώ ας είναι καλά η μαμά Ευρώπη (άλλη ονομασία: Κουτόφραγκοι) η οποία δίνει, γιατί ξέρει με το χρόνο ότι ο σχεδιασμός αυτός θα τα βγάλει με το παραπάνω τα λεφτά του από τα γενικά οφέλη της τοπικής μας κοινωνίας. Άλλωστε είναι ένα έξοχο έργο πολιτισμού, ανακτάμε την έξοχη φύση μας, τις καθαρές θάλασσες μας, τα καθαρά υπόγεια νερά μας, δεν αναβιώνουμε το αμίλητο νερό για να προσελκύσουμε κανένα τουρίστα στα φαγάδικά μας.
Υπάρχει κανένα παράδειγμα εφαρμογής αυτού του σχεδιασμού σε μια λεκάνη απορροής στη χώρα μας;
Όχι βέβαια γιατί είναι πολύ νωρίς. Πρώτα θα περάσουν όλες οι προθεσμίες, θα περάσουν και όλες οι παρατάσεις που θα ζητήσουμε, και όταν θα αρχίσουν τα πρόστιμα (όπως δηλαδή συνέβη και με τις χωματερές), τότε θα αρχίσουμε με βία το όλον εγχείρημα και ο Θεός βοηθός.
Παρόλα αυτά στο Θριάσιο Πεδίο όπου είναι συγκεντρωμένο το 40% της ελληνικής βιομηχανίας, πλήθος βιοτεχνιών αποθηκών κ.λ.π., όπου υπάρχει η μεγαλύτερη στην Ελλάδα χωματερή των Λιοσίων, ο μεγαλύτερος σταθμός της χώρας μας επεξεργασίας λυμάτων στην Ψυτάλλεια, πλοία που δένουν στον κόλπο της Ελευσίνας ή ξεφορτώνουν καθημερινά, έχει, κατά κάποιο τρόπο μερικά, εφαρμοστεί ένας τέτοιος σχεδιασμός, όμως όχι από μία κεντρική υπηρεσία αλλά από έρευνες Πανεπιστημίων, Πολυτεχνείων, Ινστιτούτων, Δήμου Ελευσίνας κ.λ.π.
Η περιοχή αυτή με τη θαλάσσια ζώνη από τον Ισθμό της Κορίνθου μέχρι την Αίγινα και το Σούνιο έχει ερευνηθεί και παρακολουθείται χρόνια τώρα. Ο Δήμος Ελευσίνας μετράει συστηματικά την ποιότητα των νερών και του βυθού στον κόλπο της Ελευσίνας σε σταθερά σημεία και δημοσιεύει τα αποτελέσματα. Το ίδιο κάνει το ΕΛΚΕΘΕ για την ευρύτερη θάλασσα μέχρι την Αίγινα, το Πανεπιστήμιο Αθηνών κυρίως στο θαλάσσιο χώρο γύρω από την Ψυτάλλεια, αλλά και στην πεδιάδα του Ασπρόπυργου και της Ελευσίνας με στόχο την ποιότητα των υπογείων υδάτων. Ο καθένας μπορεί μέσω του Internet να εντοπίσει όλες αυτές τις έρευνες και αποτυπώσεις της ρύπανσης και πραγματικά θα εντυπωσιαστεί με τη δουλειά που έχει γίνει και τα πολύτιμα συμπεράσματα που έχουν εξαχθεί.
Μα έχουμε στην Ερμιονίδα τόσο εκτεταμένο πρόβλημα ρύπανσης των υδάτων, ώστε να απαιτείται ένας τέτοιος σχεδιασμός;
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε βιομηχανίες, ούτε ρυπαίνουσες βιοτεχνίες και ως εκ τούτου δεν έχουμε προβλήματα τύπου Θριασίου Πεδίου ή Ασωπού ποταμού ή ποταμιών της Βόρειας Ελλάδας που διασχίζουν δύο – τρία κράτη πριν εκβάλλουν στο Αιγαίο.
- Όμως κανένας πια δεν πίνει νερό άφοβα από πηγάδι, γεώτρηση, πηγή, ούτε από ρέοντα ύδατα και έχουμε πλήρη άγνοια για το είδος και το βαθμό ρύπανσης όλων των υδάτων μας.
- Τα λύματα πλήθους εξοχικών πάνε κατευθείαν στα υπόγεια νερά. Οι παλιότεροι θα θυμούνται ότι η Ερμιόνη έπαιρνε νερό πολύ καλής ποιότητας από το πηγάδι στα Δισκούρια και το έδινε κάθε Παρασκευή για πόσιμο στον οικισμό. Μάλιστα είχε φτιάξει η Κοινότητα δεξαμενή και αγωγούς που είχαν στοιχίσει πολλά χρήματα. Μόλις όμως στους περιμετρικούς λόφους ξεφύτρωσαν τα πρώτα εξοχικά, το πηγάδι γέμισε παθογόνα βακτήρια και άλλους ρύπους και σφραγίστηκε. Οικολογική αντιμετώπιση με τον εν λόγω σχεδιασμό της οδηγίας 60 θα ήταν να πληρώσουν πρόστιμο τα εξοχικά, να σφραγιστούν οι βόθροι τους και να φτιαχτούν νέοι, και να γίνει εκεί γεώτρηση παρακολούθησης, και όχι να σφραγιστεί το πηγάδι. Βέβαια καθόλου παράξενο στα εξοχικά αυτά να απολαμβάνουν την φύση των Δισκουριών και οικολόγοι οι οποίοι να …. μάχονται για την ρύπανση σε άλλη περιοχή της Ερμιονίδας. Ο Δήμος Ερμιόνης μάλιστα βάσει της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» μπορεί μέσω του σχεδιασμού να απαιτήσει την πιστοποίηση της πηγής ρύπανσης του πηγαδιού του και την απορρύπανση με έξοδα των γύρω εξοχικών! Έτσι για τον σχεδιασμό η εξοχική κατοικία είναι εν δυνάμει πηγή ρύπανσης, πόσο μάλλον η συστάδα εξοχικών.
- Τα νερά μας είναι πλέον ισχυρώς υφάλμυρα. Απαιτείται βελτίωση με οποιοδήποτε τρόπο και με περιορισμούς στην άντληση και με φράγματα και με Ανάβαλο, και με μονάδες αφαλάτωσης. Ο σχεδιασμός είναι θετικότατος για οποιαδήποτε δράση που βελτιώνει την ποιότητα των υδάτων, αλλά ας έχουμε και το κόστος υπ’ όψιν.
- Όλοι αγοράζουμε νερό στο μπουκάλι. Τα δίκτυα των οικισμών μας παρέχουν νερό μόνον για οικιακή χρήση.
- Οι σταθμοί επεξεργασίας λυμάτων των Δήμων μας δεν είναι και ό,τι καλύτερο. Ο Κάμπος του Κρανιδίου ‘βρωμά και ζένει’ και κανείς δεν ξέρει τι γίνεται υπογείως. Ο της Ερμιόνης διαχέει μυρουδιά που φτάνει στον οικισμό κάθε τόσο και στη Ντάρδιζα, και τα επεξεργασμένα λύματα που απορρίπτει στα βράχια του Κροθιού και στη συνέχεια πέφτουν σαν καταρράκτης στη θάλασσα, δεν είναι ό,τι καλύτερο. Είναι βέβαια κοινωνικώς αναγκαίο για να ξεβρομίσουν οι οικισμοί και τα λιμάνια μας, αλλά με μέτρο το τι γίνεται στην Ευρώπη, είναι απαράδεκτη πια αυτή η κατάσταση και δεν δικαιολογείται άλλο από την κοινωνική ανάγκη. Δεν βγάζουν ό,τι καλύτερο και οι βιολογικοί σταθμοί ξενοδοχείων.
- Οι ψαράδες μας από τη δεκαετία του 1970 έχουν παρατηρήσει ότι με τις βροχές τα στρείδια τα παράκτια ανοίγουν και ψοφάνε. Εξω έξω στους κόλπους μας ελάχιστα τα μικρά χταπόδια, οι πέρκες κ.λ.π. Όχι από την υπεραλίευση, αλλά από τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα που μεταφέρονται με τις βροχές και το υπόγεια νερά. Μικροί οι πανέμορφοι κόλποι μας και σχετικώς στάσιμα τα νερά τους.
- Οι αγρότες μας εγκατέλειψαν την καλλιέργεια εσπεριδοειδών λόγω ποιότητας νερού. Είναι δε τόσο παγιωμένο μέσα τους, ότι είμαστε καταδικασμένοι να έχουμε υφάλμυρα νερά, που αντί να κινητοποιούνται προς βελτίωση των υδάτων, αναζητούν καλλιέργειες, όπως τα ρόδια, που να αντέχουν το υφάλμυρο νερό. Σε λίγο θα αναζητούν φυτά που να αντέχουν το θαλασσινό.
Η πλήρης εφαρμογή λοιπόν της οδηγίας 60 είναι δύσκολο έργο πολιτισμού, πόσο μάλλον συμπληρωμένο με την ολική οικολογική διαχείριση των αποβλήτων μας.
Πού αποβλέπει αυτή η οδηγία, ποιο το όραμα για την Ερμιονίδα και κάθε τόπο που δεν έχει ποτάμια και βροχές;
Ας κλείσουμε τα μάτια και θα δούμε μια Ερμιονίδα με πολλά μικρά φράγματα κατά μήκος των χειμάρρων της και των ρεμάτων της (προφητικό το σχέδιο που είχε φτιάξει σε ένα άρθρο του στη «Φωνή της Ερμιόνης» ο αείμνηστος Παντελής Μήτσου). Δύο τρεις περιοχές προστατευμένες για τη λήψη και διανομή πόσιμου νερού στους κυρίως οικισμούς. Ένα δίκτυο νερού για πότισμα που θα απλώνεται σε όλη την επαρχεία και με μετρητή θα παίρνει το κάθε αγρόκτημα και τα εξοχικά όσο χρειάζεται (με πληρωμή ανάλογα την κατανάλωση και τη χρήση και τον χρήστη). Ιδιωτικές γεωτρήσεις δεν υπάρχουν πλέον ή υπάρχουν μόνον σε μακρινά μέρη πλήρως ελεγχόμενες. Όσες έχουν απομείνει είναι δημόσιου χαρακτήρα, πλήρως ελεγχόμενες και τροφοδοτούν μαζί με τα φράγματα, ίσως και τον Ανάβαλο το κοινό δίκτυο διανομής του ποτιστικού ή του πόσιμου νερού. Ίσως κάποιες μονάδες αφαλάτωσης να συμπληρώνουν το όλο σύστημα.
Όλοι οι βιολογικοί σταθμοί επεξεργασίας λυμάτων έχουν τέτοια τεχνολογία, ώστε το νερό τους να διοχετεύεται στους κάμπους για πότισμα.
Βέβαια, μόλις ξανανοίξουμε τα μάτια μας θα πούμε το κλασικό: «όνειρα με τον ……… ξεσκέπαστο!».
Η προηγούμενη αγροτική κοινωνία μας πότιζε τα ζώα και έπαιρνε νερό κυρίως από δημόσια πηγάδια που τα προστάτευε απόλυτα. Το νερό δηλαδή ήταν κοινωνικό αγαθό υπό αυστηρό έλεγχο και επιτήρηση (όχι, δεν αστυνόμευε η πολιτεία τα δημόσια πηγάδια αλλά η άγραφη κοινωνική συναίνεση δηλαδή η αιδώς. Αν κάποιος δεν σεβόταν το πηγάδι και έκανε έστω και την παραμικρή ενέργεια ρύπανσης ή καταστροφής, μόλις γινόταν γνωστό, σταματούσαν να του μιλούν, δεν συναλλάσσονταν μαζί του, δεν τον προτιμούσαν για εργάτη, έκοβαν το κατάστημά του και του έδειχναν με κάθε τρόπο ότι μόνο με έμπρακτη συγνώμη θα επανέλθει στο σώμα της κοινότητας).
Πρέπει να επιστρέψουμε, τηρουμένων των αναλογιών, σε αυτή τη σοφία των παππούδων μας.
Έρρωσθε,
Βασίλης Γκάτσος
