''Τι να κάνουμε με την καλλιεργήσιμη γη και τις καλλιέργειες; ''

Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος
Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ορισμένες ασάφειες της έννοιας της αειφορίας. Αειφορία δεν σημαίνει να αφήσουμε τη φύση στους δικούς της ρυθμούς και εμείς να παίρνουμε τόσους καρπούς, ώστε να μπορούμε να τους παίρνουμε κάθε χρόνο. Σημαίνει να καλλιεργούμε τη γη με μεθόδους που να παίρνουμε κάθε χρόνο ό,τι έχουμε ανάγκη, διατηρώντας τη ικανότητα της γης να μας δίνει τα ίδια κάθε χρόνο. Η έννοια της αειφορίας είναι ανθρωποκεντρική.

Στην Ερμιονίδα είναι φανερό ότι τα διαθέσιμα υπόγεια νερά, αν διατηρούνται συνέχεια στην ποιότητα του καλού πόσιμου νερού, επαρκούν μόνο για τις χρήσεις οικισμών, εξοχικών και τουριστικών μονάδων. Για να έχουμε αειφορία νερού πρέπει να εγκαταλείψουμε τις ποτιστικές καλλιέργειες σχεδόν παντελώς. Κοινώς να μην έχουμε να φάμε.

Όμως η καλλιεργήσιμη γη είναι για να καλλιεργείται, το πώς έχει από αρχαιοτάτων χρόνων διατυπωθεί εκ της εμπειρίας και των παθημάτων:

1. Με κλιμακωτές πεζούλες στα επικλινή εδάφη ακόμη και όταν έχουν ελαφριά κλίση. Έτσι συντηρείται το πολυτιμότατο έδαφος, συγκρατεί η πεζούλα περισσότερο νερό, εμποδίζει την απότομη ροή που ξεπλένει το γόνιμο χώμα. Με κάθετες κλιμακωτές πεζούλες όπου έχουμε ροή ρεμάτων. Αυτή η τακτική έγινε νόμος από τα προμυκηναϊκά χρόνια. Με πεζούλες καλλιεργείς και βουνά.

2. Με γραμμικές ζώνες καλαμιών, φραγκοσυκιών, φυσικής βλάστησης, όπου χρειάζεται.

3. Τεχνικές που να συγκρατούν τις φερτές ύλες που έρχονται από τα δάση με τις βροχές μέσα στα καλλιεργήσιμα κτήματα. Σε αυτό συντελούν οι πεζούλες, οι γραμμικές ζώνες βλάστησης, αλλά και τεχνικά έργα που θα σπρώξουν και εγκλωβίσουν τα νερά μέσα στα κτήματα (ας θυμηθούμε τα περιμετρικά αναχώματα στα αμπέλια του Κάμπου Ερμιόνης και το "δέσιμο" του νερού του Καταφυκιού, ώστε να τα πλημμυρίζει.).

4. Καταπολέμηση παρασίτων αλλά με τρόπο που να μην επηρεάζει την ανάπτυξη ωφελίμων για τις καλλιέργειες μικροοργανισμών, πουλιών και ιδιαίτερα μελισσών.

5. Εξ αρχαιοτάτων χρόνων έγινε αντιληπτό ότι η καλλιεργήσιμη γη χάνει πολύ γρήγορα την παραγωγική δύναμή της (εντός ολίγων ετών) και χρειάζεται λίπανση. Καλλιέργεια χωρίς λίπανση δεν είναι δυνατή. Οι περιστερώνες, αυτά τα θαυμάσια κτίσματα των νησιών μας, ήταν ο κανόνας στη Μεσοποταμία πριν χιλιάδες χρόνια, για την πολύτιμη κοπριά των περιστεριών. Το ίδιο και οι στάνες, τα κοτέτσια και τα αχούρια. Η κτηνοτροφία προμήθευε τα πολύτιμα λιπάσματα για τις καλλιέργειες.

6. Η αρχή να μη φεύγει από το κτήμα τίποτα, παρά μόνον τα αναγκαία για τον άνθρωπο και τα ζωντανά του. Σήμερα που είναι ζήτημα χρόνου το κτήμα να καλύπτει τις ενεργειακές του ανάγκες από τον ήλιο και τον αέρα, στο κτήμα θα μένουν και τα κλαριά και τα ξύλα ως λίπασμα.

7. Η επιστήμη επί των ημερών μας εφοδιάζει με  βιομηχανικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα τις καλλιέργειες. Απαιτείται η επιστημονική και λελογισμένη χρήση.

8. Στην Ερμιονίδα δεν έχουμε την ευτυχία ενός ποταμού που θα μας έλυνε το πρόβλημα του νερού. Όμως αν συλλέξουμε μεθοδικά το νερό των χειμάρρων της περιοχής λύνουμε το πρόβλημα. Άντε να βοηθηθούμε και από τον Ανάβαλο.

Άρα μπορούμε να καλλιεργήσουμε όλη την καλλιεργήσιμη γη, και αυτήν που ανήκει στους αγρότες, και αυτή των εξοχικών και βιλλών. Αν την καλλιεργήσουμε όμως αμελώς και απερισκέπτως με γνώμονα το πρόσκαιρο κέρδος  και τη μεγιστοποίηση του, τότε η αποτυχία και η καταστροφή είναι σίγουρη. Αειφορία σημαίνει να εφαρμόσω τις ως άνω 8 προϋποθέσεις που η συσσωρευμένη πείρα αιώνων έχει καταστήσει αξιώματα αειφορίας.

Και στη σημερινή μας εποχή, που δεν παράγουμε για να βάλουμε στο κελάρι μας το στάρι και το λάδι της χρονιάς, αλλά παράγουμε για την εσωτερική και εξωτερική αγορά, παράγουμε για το χωριό μας, για τη χώρα μας, για την Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο, δεν οδηγούν μακρυά τα ως άνω 8 αξιώματα, χωρίς συνεργασία, οργάνωση, μεταποίηση, εμπορία, προώθηση προϊόντων, γνώση των αγορών, των πελατών και τόσα άλλα.

Στην Ερμιονίδα πρέπει να συμβούν ταυτοχρόνως τα παρακάτω:

1. Φράγματα νερού και Ανάβαλος + μελετημένο δίκτυο διανομής του νερού. (αειφορία καλού νερού).

2. Ανάπτυξη της κτηνοτροφίας (γίδια, πρόβατα) σε σύγχρονη βάση μέσα σε κτηνοτροφικά πάρκα. Η κοπριά όλη στις τοπικές καλλιέργειες.

3. Ανάπτυξη καλλιεργειών με τις ως άνω 8 αρχές.

Με άλλα λόγια: Τοπική κοσμογονία *. Πρέπει να συμβεί, δηλαδή πρέπει να δημιουργήσουμε το θαύμα της Ύδρας το διάστημα 1770 - 1821. Όχι να λύνουμε επί μέρους προβλήματα, αλλά να πιάσουμε όλες τις ευκαιρίες και να τις εκμεταλλευτούμε με πολύ εργασία.

Οι Υδραίοι επί 61 χρόνια ξυπνούσαν το πρωί και κοιμόντουσαν βράδυ. Σαν και μας δηλαδή. Ξύπνησαν 51Χ365 = 18615 φορές. Τόσες φορές έχουμε ξυπνήσει πρωί και μεις από το 1964 μέχρι σήμερα.

Αυτοί κάθε μέρα έκαναν κάτι, ατομικό ή συλλογικό που έμενε, που ερχόταν να κλειδώσει με τα προηγούμενα. Δημιουργούσαν το μέλλον τους και το μέλλον του τόπου τους. Εμείς βλέπαμε απαθώς το τι μας συμβαίνει σήμερα.

* Κοσμογονία στις τοπικές καλλιέργειες είχαμε και στον τόπο μας περίπου τη δεκαετία του 1970. Στηρίχθηκε στην τότε νέα τεχνολογία των γεωτρήσεων και των πλαστικών σωλήνων διανομής νερού. Η τότε αγροτική νεολαία, και όχι μόνον, με ενθουσιασμό δημιουργούσε περιβόλια με πορτοκάλια και μανταρίνια. Άκουγες για περιβόλια με 1000 και 2000 δέντρα. Έφτασε η Ερμιόνη να έχει 180000 δέντρα εσπεριδοειδών σε περιβόλια τελευταίας τεχνολογίας αλλά και θερμοκήπια. Έμειναν από νερό, από ποσότητα και ποιότητα. Απογοητευμένοι τα παράτησαν οι αγρότες μας και όσοι μπόρεσαν στράφηκαν στις λιγότερο απαιτητικές ποτιστικές ελιές.

Στη φωτογραφία βλέπουμε τη σημερινή κατάσταση του τότε πρωτοπόρου περιβολιού του Πατρινού (έτσι το ξέραμε) στα Ευκάλυπτα με πάνω από 2000 δέντρα και με ανεμομείκτες για τις μέρες παγωνιάς. Ξεράθηκε από έλλειψη νερού και υφαλμύρωση. Την ίδια τύχη είχαν τα περισσότερα περιβόλια. Βλέπουμε στην άλλη φωτογραφία τον Κάμπο της Ερμιόνης κοντά στο χωριό. Ξερά τα περιβόλια του, χέρσα, ή στη θέση τους λίγες ελιές.

Αντίθετα, στην τρίτη φωτογραφία βλέπουμε τον κάμπο της Επιδαύρου καλλιεργημένο σε όλη του την έκταση από τη δεκαετία του 1970. Λόγω καλού και άφθονου νερού διατήρησε την παραγωγή των ονομαστών πορτοκαλιών του, ενώ εμείς χάσαμε την παραγωγή των πολύ πιο ονομαστών μανταρινιών μας και των πορτοκαλιών μας και δεν μπορέσαμε να αναπτύξουμε μέχρι σήμερα δυναμικά τα μοναδικά και ονομαστά ρόδια του τόπου μας. Κύρια αιτία το νερό. Η πολιτεία, όπως πάντα, απούσα και ο πολιτικός κόσμος προσέβλεπε μόνο στη ψήφο των αγροτών μας.

Στη τέταρτη φωτογραφία, αρκετές φορές αναρτημένη από την "Πρωτοβουλία Ενεργών Πολιτών Ερμιόνης", η σύναξη των αγροτών μας το 1947 για να δημιουργήσουν το συνεταιρισμό τους. Των αγροτών μας που η σημερινή κυβέρνηση θέλει με τη βαριά φορολογία και την βαριά ασφάλιστρα να τους ξεριζώσει από την πατρική γη.

Β. Γκάτσος