''Πόσιμο και ποτιστικό νερό στον κάμπο Αγίων Αναργύρων.''
Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος
Πέρα από την ορεινή Ερμιονίδα, τη μελλοντική νερομάνα της επαρχίας μας, η κάθε περιοχή έχει τις ιδιομορφίες της.
Μια ευλογημένη ως προς το νερό περιοχή είναι ο ευρύτερος κάμπος των Αγίων Αναργύρων που αρχίζει από τη λιμνοθάλασσα των Ποτοκίων και τελειώνει στη Μαγγούλα Ερμιόνης, ενώ το βάθος του περιλαμβάνει και τους λόφους από Δισκούρια μέχρι Πικροδάφνη, δηλαδή σχεδόν μέχρι Κρανίδι.
Η περιοχή αυτή είναι γνωστή για το μετάλλευμα λευκολίθου. Φαίνεται από γεωλογική άποψη ότι τα στρώματα του εδάφους ευνοούν πολύ τη συγκράτηση του νερού σε υπόγειες θα λέγαμε ‘δεξαμενές’........
Για να καταλάβουμε λοιπόν τι συνέβη με το νερό καλό είναι να παρακολουθήσουμε την ιστορία του νερού σε αυτή την ευλογημένη περιοχή. Έτσι θα γίνει αντιληπτό τι σημαίνει και ο όρος αειφορία ή αειφόρος σε σχέση με το νερό.
Πριν το 1800 τα εσπεριδοειδή ήταν πολύ ακριβά και περιζήτητα. Είναι όμως η καλλιέργεια που απαιτεί μεγάλες ποσότητες νερού. Υπήρχε λοιπόν μόνο ένα μεγάλο περιβόλι, η μετέπειτα περιβόλα του Βούλγαρη που όμως ποτιζόταν από πηγή. Το περιβόλι αυτό το περιγράφω στο βιβλίο μου και ιδιαίτερα το κανάλι που έφερνε το νερό από την πηγή στην τεράστια στέρνα του περιβολιού (σώζεται ακόμη). Προφανώς δεν υπήρχαν πηγάδια για πότισμα αγρών, εκτός από τα λίγα δημόσια για το πότισμα των ζώων. Την παλιά αυτή εποχή έτρεχε όλο το χρόνο η πηγή των Βουλγαρέικων, οι πηγές της Πικροδάφνης, των Αγίων Αναργύρων που είναι δίπλα στο Καθολικό (όχι το πηγάδι με το ιαματικό), το ρυάκι στη βορινή μάντρα των Βουλγαρέικων και άλλα ρυάκια, ενώ στη λιμνοθάλασσα Ποτοκίων ανέβλυζε, μέσα από τα βρύα, νερό προς τη θάλασσα. Μη ξεχνάμε ότι κατά τη Ρωμαϊκή Εποχή (μάλλον επ’ άρχοντος Magnus Lembesius Nargus) με ένα μεγάλο υδραγωγείο από τις πηγές της Πικροδάφνης υδρεύετο η πόλις των Ερμιονέων (και το καλοκαίρι) και είχε και λουτρά. Για όσους ξέρουν καλά την περιοχή, μετά από πολύ βροχερή χειμερινή περίοδο, ξαναζωντανεύουν όλα αυτά που προανέφερα, γι’ αυτό και μίλησα για ευλογημένη περιοχή.
Πέρασε ο καιρός και από το 1800 έως το 1930 έγιναν περισσότερα τα περιβόλια εσπεριδοειδών μαζί με μικρά ποτιστικά μποστάνια και αυτό λόγω της νέας τεχνολογίας του μαγγανοπήγαδου. Το βάθος βέβαια του πηγαδιού δεν ήταν πάνω από 10 μέτρα. Άφθονο το νερό, σταθερά πολύ καλό ακόμη και στα παραθαλάσσια πηγάδια, ακόμη και στο πηγάδι των Ποτοκίων που ήταν σχεδόν μέσα στη λιμνοθάλασσα. Μόνο προς τον Αύγουστο τα πηγάδια έβγαζαν λιγότερο νερό, αλλά καλής ποιότητας. Υφαλμύρωση και τέτοια, άγνωστα. Το μαγγάνι, με άλογο ή μουλάρι, ποτέ με γαϊδούρι. Γύρω στο 1930 – 1940 στα πηγάδια άρχισαν να μπαίνουν μηχανές. Από τις πρώτες ήταν μία peter μεταχειρισμένη στο περιβόλι του παππού μου. Τη λειτούργησα και γω. Η άντληση γινόταν σε ύψος 9 μέτρων, άντε με παραπήγαδο 15 μέτρα. Όλα λοιπόν τα πηγάδια, νέα και παλιά μέχρι το 1963 περίπου είχαν τα 15 μέτρα ως μέγιστο βάθος. Αυξηθήκανε τα πηγάδια, λιγόστεψε το νερό, γιατί το ένα έκλεβε το νερό του άλλου. Όμως η ποιότητα άριστη. Τότε ποτίζαμε με γάρδη που τα γεμίζαμε ανά 15 μέρες με μισό κυβικό το καθένα, χώρια το νερό που τρώγανε τα χωμάτινα αυλάκια. Δηλαδή το νερό με τους σημερινούς τρόπους οικονομικού ποτίσματος έφτανε για να είναι με περιβόλια όλος ο κάμπος.
Είναι αυτονόητο ότι η διασπορά των πηγαδιών και το μικρό βάθος προφύλασσε το κύριο υδροφόρο ορίζοντα. Ουσιαστικά αντλούσαμε το νερό που κατρακυλούσε υπογείως στη θάλασσα. Η δοσμένη για την εποχή αυτή τεχνολογία έδινε στο νερό αειφορία, δηλαδή μπορούσαμε να έχουμε ένα ικανοποιητικό επαρκές ελάχιστο για πότισμα με σταθερά καλή ποιότητα. Αυτό που μπορούσε να δώσει η περιοχή. Αύξηση ποτιστικών καλλιεργειών μπορούσε να γίνει αλλά μόνον με συστήματα οικονομικού ποτίσματος.
Και αυτό έγινε. Αυτή την εποχή άρχισαν να βγαίνουν οι σωλήνες οι σιδερένιοι - γαλβανιζέ και αργότερα οι πλαστικοί και έτσι τα χωμάτινα αυλάκια που τρώγανε το νερό γίνανε σωλήνες. Μεγάλη οικονομία. Να λοιπόν μια νέα τεχνολογία που βοήθησε.
Από το 1963 και μετά αλλάζει η τεχνολογία. Περνάμε στις γεωτρήσεις με μηχανή και μετά με ρεύμα. Βάθος γεώτρησης όσο ήθελες. Μεγάλωσαν τα περιβόλια, πολλαπλασιάστηκαν, οι γεωτρήσεις, φαγώθηκε το βαθύ υπόγειο νερό, μπήκε η θάλασσα, άλλαξαν τα συστήματα ποτίσματος σε στάγδην αλλά το πουλάκι είχε πλέον πετάξει. Για να ξαναφτιάξεις την υπόγεια ισορροπία του νερού θέλεις 15 χρόνια χωρίς άντληση στον κάμπο.
Όμως ο κάμπος των Αγίων Αναργύρων, επιμένει και με τις μεγάλες βροχοπτώσεις ξαναζωντανεύουν οι πηγές του και τα πηγάδια του τα παλιά γεμίζουν το χειμώνα πίλα νερό, όμως το βαθύ απόθεμα στο υπέδαφος μένει υφάλμυρο.
Μετά το 1970 άρχισαν και τα εξοχικά στον Κάμπο. Το καθένα από το νόμο έχει δικαίωμα μικρής άντλησης για τις ανάγκες του νοικοκυριού του. Η ανάγκη αυτή έγινε ανεξέλεγκτο πηγάδι και γεώτρηση. Η σημερινή κατάσταση είναι γνωστή, όχι όμως καταγραμμένη.
Αυτή είναι η ιστορία του νερού στον ευλογημένο κάμπο των Αγίων Αναργύρων. Οι Άγιοι μας βαρέθηκαν πια.
Όμως είναι αυτονόητο και το σχέδιο ανάκτησης του νερού. Να επιστρέψουμε στα πριν το 1963 χρόνια, με αυστηρή επιτήρηση και διαχείριση του νερού και με μικρά φράγματα στους γύρω λόφους. Για αυτόν τον κάμπο που τον έζησα θα δείτε θαύματα μόνο σε λίγα χρόνια. Έτσι ο κάμπος ως προς το νερό θα ξαναγίνει αειφόρος και οι Άγιοι Ανάργυροι θα μας συχωρέσουν για την αχαριστία και βουλιμία δεκαετιών, για το ότι ενεργήσαμε πέρα από το μέτρο που θέτει η φύση και το Θείον. Γιατί η αειφορία είναι ταυτόσημος της ορθόδοξης παράκλησης περί «ευφορίας των καρπών της γης» και όχι πλουτοφορίας. Δεν είναι αριστερή πολιτική έννοια οποιασδήποτε απόχρωσης, είναι ορθόδοξη θρησκευτική και συνάμα βαθιά αρχαιοελληνική. Παραδόξως την κάνουν πράξη πρώτοι οι προτεστάντες της Βόρειας Ευρώπης, αυτοί που την θεία κτίση της μετέτρεψαν σε άμετρο χώρο πλουτισμού!
Όμως είναι για τον άνθρωπο η ύβρις, η νέμεσις, αλλά και η κάθαρσις. Εννοείται ότι και τα εξοχικά στην καλλιεργήσιμη γη είναι πέρα από το μέτρο που θέτει η φύση αλλά και ο άνθρωπος ως κοινωνικό ζώο.
Είμαστε οικολόγοι; Είναι οι των εξοχικών οικολόγοι, ή οικολόγοι έξω από το εξοχικό τους; Πιστεύουμε στην ανασυγκρότηση του κάμπου; Είμαστε προοδευτικοί αγρότες; Πιστεύουμε στο αγροτικό προϊόν; Έχουμε Δήμο και Περιφέρεια που πιστεύει στην ανασυγκρότηση του αγροτικού κόσμου; Που πιστεύει στον αγροτοτουρισμό; Έχουμε παιδεία; Ιδού ο κάμπος των Αγίων Αναργύρων ιδού και το πήδημα!
Αντί λοιπόν ο κύριος δήμαρχος και ο κύριος αντιδήμαρχος να συντονίζονται (υπό τινος) στη διαλογή των πλαστικού και του χαρτιού, λες και αυτό είναι το μείζον πρόβλημα της Ερμιονίδας, ας συντονιστούν μαζί με την πρόεδρο της ΔΕΥΑ Ερμιονίδας και την Περιφέρεια στην πιλοτική ανασυγκρότηση αυτού του ευλογημένου κάμπου ως προς το νερό. Αυτό είναι έργο για πρωτοπόρους, τη διαλογή την κάνουν και οι μετανάστες με 20 €. Και η αξία αυτού του έργου είναι κυρίως στο ότι ο δήμος και η περιφέρεια θα δείξουν τη διάθεση να συγκρουστούν με κατεστημένες νοοτροπίες και συμφέροντα, δηλαδή θα δείξουν ότι είναι ΔΗΜΟΣ και ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ. Εκεί θα αποδειχθεί ότι και οι έχοντες τα εξοχικά και οι περιβαλλοντικοί και οι εξωραϊστικοί σύλλογοί τους πιστεύουν πραγματικά σε αυτά που λένε και είναι έτοιμοι να πρωτοστατήσουν για την εφαρμογή στα εξοχικά τους.
Και αφού, διαβάζοντας τους Ιχνηλάτες, ευχηθώ με τη σειρά μου «σε καλή μεριά», σε περίοδο αφάνταστης και πολύχρονης κρίσης (φανταστείτε ναυτικό που γύρισε τα πέρατα του κόσμου φέρνοντας πλούτο στη χώρα του να βλέπει να του κόβουν τα δώρα της σύνταξής του οι σοσιαλιστές και να διαβάζει στους Ιχνηλάτες την ντροπή της αντιμισθίας), κρίσης για την οποία έχουν και μεγάλη πολιτική ευθύνη, ας διαθέσουν τις αντιμισθίες τους να γίνουν τα πρώτα μικρά φράγματα στους λόφους που προανέφερα και να πάρουν έκαστο το όνομα του δωρητή ή των δωρητών, αναγεγραμμένο σε βαριά, εννοώ αμετακίνητη για ευνόητους λόγους, μαρμάρινη πλάκα.
Σημείωση: Τα ίδια έγιναν και στη θάλασσά μας. Η τεχνολογία που έφερε την μηχανή, το βαρούλκο, τα νάιλον δίκτυα και παραγάδια, τα βυθόμετρα και τους εντοπιστές κοπαδιών, μαζί με την ανθρώπινη φύση μας, οδήγησαν πέρα από το μέτρο που θέτει η θάλασσα. Και εδώ βέβαια ισχύει το ιδού η Ρόδος.
Έρρωσθε,
Βασίλης Γκάτσος
