Το 1986 βρέθηκα στην Καλαμάτα, ως απεσταλμένος της ΕΡΤ
για τη λειτουργία ραδιοφωνικού σταθμού (Δεν υπήρχαν τότε ιδιωτικοί ΡΣ),
λόγω του μεγάλου σεισμού. Ο πρόχειρος ΡΦ σταθμός που στήσαμε και
λειτουργούσαμε ήταν το μόνο ηλεκτρονικό μέσο που ενημέρωνε τους
σεισμόπληκτους πολίτες συνεχώς για θέματα που τους αφορούσαν.
Μια μέρα συνέβη το εξής περιστατικό:
Διαδόθηκε η φήμη πως
μια μαυροφορεμένη (πιθανόν η Παναγία) εμφανίστηκε σε μια γυναίκα και
την προειδοποίησε ότι έρχεται πολύ μεγαλύτερος σεισμός που θα φέρει
ακόμη πιο μεγάλη καταστροφή. Αν και δεν υπήρχαν τότε μέσα κοινωνικής
δικτύωσης, η «είδηση» αυτού του γνωστού από ανάλογες ιστορίες μύθου από
παλιά, μεταδόθηκε σαν αστραπή σε όλη την πόλη. Τα τηλέφωνα του σταθμού
«έσπασαν» από πολίτες που ρωτούσαν εναγωνίως εάν θα γίνει νέος μεγάλος
σεισμός.
Παρά τις διαβεβαιώσεις των σεισμολόγων ότι δεν
υπάρχουν προβλέψεις για επικείμενο μεγάλο σεισμό, λίγη ώρα αργότερα,
πληροφορηθήκαμε πως υπάρχει ουρά αυτοκινήτων με πολίτες που φεύγουν από
την πόλη, διότι φοβούνται…
Η επιστημονική γνώση των σεισμολόγων ήταν αδύναμη να νικήσει τον μύθο και την παράνοια που προκάλεσε μια τραγωδία.
Αξιοποιήσαμε την μεγάλη σχέση εμπιστοσύνης
που είχε αναπτυχθεί ανάμεσα στον ραδιοφωνικό σταθμό και τους
σεισμόπληκτους πολίτες. Τους μιλάγαμε συνέχεια, όχι μόνο με βάση τα όσα
μας έλεγαν οι επιστήμονες, αλλά και «από καρδιάς». Το αποτέλεσμα ήταν
θετικό, διότι μας πίστεψαν. Εμάς, του ΡΣ και όχι τους επιστήμονες… Και η
μεγάλη έξοδος σταμάτησε. Οι πολίτες επέστρεψαν πίσω στην πόλη.
Ένα μικρό παράδειγμα, πως
όταν υπάρχουν μεγάλες καταστροφές, πόσο εύκολα μπορούν να γίνουν
πιστευτές ακόμη και οι πιο παράδοξες θεωρίες. Πολύ περισσότερο οι
θεωρίες συνωμοσίας που δεν απευθύνονται στη λογική αλλά στο συναίσθημα.
Κυρίως στο φόβο.
Το ζούμε αυτή την εποχή με την πανδημία του κορωνοϊού. Το
φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά συμβαίνει και αλλού. Οργιάζουν
οι θεωρίες συνωμοσίας. Παρακολουθούμε ακόμη και διαδηλώσεις κατά των
μέτρων που παίρνουν οι κυβερνήσεις για να προφυλαχτούμε. Όλα εντάσσονται
σε μια παγκόσμια συνωμοσία σκοτεινών δυνάμεων που έχουν αποφασίσει να
μας εξολοθρεύσουν…
Ποια λογική απάντηση και ποια λογικά δεδομένα μπορούν να αντισταθούν σε αυτήν την καλπάζουσα σε όλο τον πλανήτη πανδημία της ηλιθιότητας;
Η κατάσταση είναι ακόμη πιο επικίνδυνη όταν
ανεύθυνοι ηγέτες διαδίδουν τέτοιες θεωρίες. Δεν είναι τυχαίο πως τα
περισσότερα θύματα του κορωνοϊού βρίσκονται στις ΗΠΑ και τη Βραζιλία.
Τις τελευταίες ημέρες
οι διάφοροι ανεγκέφαλοι τα βάζουν και με τη μάσκα. Μάλιστα
δημιουργήθηκε στο facebook, ειδική σελίδα γονιών που δεν δέχονται να
φορούν τα παιδιά τους μάσκα στο σχολείο. Στη σελίδα αυτή μπορεί να δει
κανείς απίστευτες ηλιθιότητες και ανοησίες… Και φυσικά κανένα λογικό
επιχείρημα δεν μπορεί να τις αντικρούσει, διότι κινούνται σε όρια πέρα
από την λογική και τα επιστημονικά δεδομένα.
Οι πιο επικίνδυνοι στη διασπορά
αυτών των θεωριών, είναι οι «λιγότερο ψεκασμένοι», οι «σοβαροί» ή
«σοβαροφανείς», οι οποίοι επικαλούνται κάποιες πληροφορίες εν μέρει
αληθινές, αλλά πλήρως διαστρεβλωμένες. Άλλοι, επικαλούνται κάποιους
αιρετικούς επιστήμονες που για κάποιον λόγο δεν συμφωνούν με την
υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα. Ένας εξ αυτών είναι ο σουηδός
επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας για την αντιμετώπιση της πανδημίας,
Anders Tegnell, οι θεωρίες του οποίου οδήγησαν τη χώρα του με πληθυσμό
όσο περίπου και η Ελλάδα να έχει μέχρι τώρα 5.805 νεκρούς και πάνω από
85.000 διαγνωσμένα κρούσματα. Ο κύριος αυτός, λοιπόν, είναι ένας
εξ΄αυτών που θεωρούν πως η μάσκα δεν βοηθά στην αντιμετώπιση του ιού…
Οι «σοβαροί» ή «σοβαροφανείς», που
τους συναντάμε ακόμη και μεταξύ των φίλων και «φίλων» στα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης, εμπλουτίζουν τους αντιεπιστημονικούς ισχυρισμούς
τους και με «πολιτικές αναλύσεις», εξίσου ανορθολογικές και ανόητες, που
όμως έχουν την γοητεία του μύθου της συνωμοσίας, αλλά και της
κομματικής αντιπαράθεσης…
Στην πρώτη φάση της πανδημίας η
χώρα τα πήγε πολύ καλά, όπως όλοι ομολογούν. Κάποιοι κακοπροαίρετοι το
αποδίδουν μόνον στο γεγονός ότι ο κόσμος φοβήθηκε για το τι συνέβαινε
στην υπόλοιπη Ευρώπη και ιδιαίτερα στην γειτονική Ιταλία. Κάποιοι άλλοι,
επίσης κακοπροαίρετοι το αποδίδουν σε κάποιου είδους «κωλοφαρδία» των
Βαλκανίων…
Ξεχνάμε, όμως, πως τον πιο σημαντικό ρόλο έπαιξε
το «ραντεβού των έξι». Την ώρα που όλοι περιμέναμε να ακούσουμε τον
καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα, ο οποίος συνδύαζε την επιστημονική γνώση με το
συναίσθημα. Μίλαγε «από καρδιάς»… και έπειθε ακόμη και τους πιο
«άπιστους θωμάδες». Έχτισε μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και
πολιτείας. Πρώτος αυτός και μετά οι άλλοι… Ο πρωθυπουργός, οι αρμόδιοι
υπουργοί και οι υπόλοιποι.
Ίσως «το ραντεβού των έξι» είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος να αντιμετωπιστεί η πανδημία της ηλιθιότητας
