Τα θαυμαστά της Ερμιόνης (της Προϊστορικής Εποχής).

 

Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος

Προϊστορικό Νεώριο στη Μαγγούλα;

Στο βιβλίο μου "Η ΤΩΝ ΕΡΜΙΟΝΕΩΝ ΠΟΛΙΣ" είχα αποτυπώσει την Προϊστορική Ερμιόνη στη θέση Μαγγούλα Ερμιόνης (Εικόνα 1). 

Για τον επιμήκη δυτικό μόλο αρ. 3 είχα γράψει: "Ο ύφαλος πάνω στον οποίο εδράζεται ο δυτικός μόλος φέρει πολλές εγχάρακτες αυλακώσεις, παράλληλες μεταξύ τους και σχεδόν ισαπέχουσες. Αν δεν πρόκειται περί κάποιας, ιδιόμορφου τύπου, μεταγενέστερης διάβρωσης, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για παράλληλα σκαψίματα για να πακτωθούν δοκάρια για τη δημιουργία ναυπηγοεπισκευαστικής εσχάρας."

Η θάλασσα στο σημείο αυτό είναι σχεδόν πάντα θολή, και καλύτερη εικόνα έχεις το βράδυ με το πυροφάνι.

Τώρα που έχουμε τους χάρτες της Google βλέπουμε με ακρίβεια τον δυτικό μόλο (Εικόνα 2). 

 

Έχει μήκος περίπου 145 μέτρα ("με το μάτι" στο βιβλίο μου τον υπολόγισα 120 μέτρα). Εξ αυτών τουλάχιστον τα 100 μέτρα  φέρουν εγχάρακτες αυλακώσεις παράλληλες και ισαπέχουσες. 

Φαίνονται καλύτερα στη μεγέθυνση ενός τμήματος του μόλου (Εικόνα 3). ('Οσοι αναγνώστες έχουν καλή οθόνη στον υπολογιστή τους και επισκεφτούν τους χάρτες της Google θα έχουν πολύ καθαρότερη εικόνα).

Όλα δείχνουν ότι πρόκειται πράγματι για μια πετρώδη έξαρση του εδάφους τής οποίας η επιφάνεια έχει γίνει επίπεδη, και έχουν σκαφτεί παράλληλα αυλάκια μέσα στα οποία έχουν πακτωθεί μεγάλα δοκάρια (φαλάγγια). Πάνω σε αυτά έβγαζαν τα πλοία τους, βάζοντας άλειμμα στα δοκάρια - φαλάγγια για να γλιστράνε. 'Ο,τι κάνουν και οι ψαράδες μας χρόνια, αλλά με κινητά φαλάγγια.

 

Στην Εικόνα 4 βλέπουμε σχέδιο τομής και κάτοψης. Τα δοκάρια πρέπει να είχαν τομή γύρω στα 30 Χ 30 εκατοστά, και το μήκος τους φαίνεται να ήταν από 7 έως 9 μέτρα. Η απόσταση μεταξύ των δοκαριών είναι περίπου 90 εκατοστά, δηλαδή 3 αρχαίοι πόδες. Ίσως μπορούσαν να βγουν και δύο πλοία το ένα κοντά στο άλλο.

Προφανώς ήταν το νεώριο (ναυς - νεώς = πλοίο + ώρα = φροντίδα) της Προϊστορικής Ερμιόνης όπου έβγαζαν τα πλοία τους  τον χειμώνα σε νεώσοικους, για συντήρηση και φύλαξη, ίσως δε σε ένα μέρος να ναυπηγούσαν και πλοία.

 

Στην Εικόνα 5 βλέπουμε αρχαίο νεώσοικο στην Κω και στην Εικόνα 6 αναπαράσταση διπλών νεωσοίκων στον Πειραιά. Ίσως και στην Προϊστορική Ερμιόνη να ήταν σκεπαστός όλος ο δυτικός μόλος με ξυλοκατασκευές. Ο μόλος έχει διεύθυνση βόρεια - νότια, άρα τα πλοία είχαν την ίδια διεύθυνση, όχι τυχαία, ώστε μία πλευρά να βλέπει ανατολή και η άλλη δύση, άρα ο ήλιος να βλέπει το σκαρί όλη μέρα και να το κρατάει στεγνό.

Ο Άδωνις Κύρου στο βιβλίο του "ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ ΤΟΥ ΑΡΓΟΛΙΚΟΥ" διαπιστώνει ότι στο μικρό νησάκι Μόδι του Πόρου όπου υπάρχει έντονη Προϊστορική κατοίκηση, δεν υπάρχει κανένα λιμανάκι, εκτός από έναν λείο επικλινή βράχο που σε δύο σημεία του φέρει βαθουλώματα και εγκοπές, και υποθέτει ότι ήσαν εκεί δοκάρια και ξύλινες κατασκευές για την δύσκολη ανέλκυση πλοίων. 

Αυτές φαίνονται στην Εικόνα 7 που προέρχεται από το εν λόγω βιβλίο. 

 

Στην Εικόνα 8 βλέπουμε το μέρος αυτό από τους χάρτες της Google. Οι πρώτες αυλακώσεις προς τη θάλασσα (σημείο 1) έχουν μήκος περίπου 13 μέτρα, αλλά με προσεκτική παρατήρηση, λόγω φθοράς ορισμένων, το μήκος πρέπει να πλησιάζει τα 20 μέτρα, άρα "χωρούν" περίπου δύο μικρά πλοία. Και οι άλλες αυλακώσεις στα ενδότερα (σημείο 2) έχουν περίπου 20 μέτρα μήκος. Η απόσταση μεταξύ δύο αυλακώσεων, άρα δύο δοκαριών - φαλαγγιών είναι περίπου 50 εκατοστά. Η ανέλκυση είναι δύσκολη μεν, αλλά με τη χρήση "Εργάτη", χοντρών σχοινιών και πολλών ατόμων, είναι δυνατή και γρήγορη. Τα "φαλάγγια" εδώ είναι πυκνότερα, προφανώς λόγω του ανώμαλου βραχισμού.

Στον δυτικό μόλο λοιπόν της Προϊστορικής Ερμιόνης μπορούσαν να στεγαστούν περί τα 7 πλοία σε μονή σειρά, αν ήσαν πολύ μεγάλα (μήκος περί τα 15 μέτρα) ή 14 μικρότερα πλοία σε διπλή σειρά. Και στις δύο περιπτώσεις αριθμός εντυπωσιακός. Τα πλοία αυτά θα ήσαν πολεμικά και εμπορικά, θα λέγαμε "ανοικτής θαλάσσης" και όχι βάρκες και μικρά αλιευτικά που δεν χρειάζονταν τέτοια δομή για ανέλκυση και φύλαξη.

Φρονώ ότι εδώ σε αυτόν τον ναύσταθμο της Προϊστορικής Ερμιόνης σφυρηλατήθηκε η ναυτοσύνη της, ώστε να την αναφέρει ο Όμηρος στον κατάλογο των πλοίων που έλαβαν μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας : "Ερμιόνην, Ασίνην τε, βαθύν κατά κόλπον εχούσας". Η ¨εμπειρία ανοικτής θαλάσσης", μαζί με τη ναυπηγική τέχνη που συνεχίστηκαν στο Λιμάνι της Ερμιόνης κατά την Κλασσική Εποχή, στη νέα μεγαλόπρεπη περιτειχισμένη θέση που σχεδόν ταυτίζεται με τον σημερινό οικισμό, επέτρεψαν στην Ερμιόνη να αποστείλει 3 πολεμικά πλοία που έλαβαν μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας δοξάζοντας την Ερμιόνη εις τους αιώνας.

Τα ανωτέρω είναι πολύ πολύ σημαντικά για τον τόπο μας και καλό είναι ο Δήμος να ζητήσει τη συνδρομή της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Είναι πολύ σημαντική για την Ερμιόνη μια επίσημη έρευνα, καταγραφή και αποτύπωση. Μη ξεχνάμε ότι φέτος γιορτάζουμε τα 2500 χρόνια από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Αν αυτή η θαυμαστή σειρά παράλληλων αυλακιών αποδειχθεί ιδιοτροπία της φύσης και των κυμάτων, ε, τότε η φύση στην Ερμιόνη (αλλά και στο Μόδι του Πόρου) κάνει θαύματα!

Σημείωση: Η αποτύπωση του βυθού και της περιοχής έγινε για πρώτη φορά στο βιβλίο μου, (Εικόνα 1). Η αρχαιολογική αναφορά της δεκαετίας του 1950 (Jameson), γράφει ότι είδε όστρακα Προϊστορικής, Γεωμετρικής, Ρωμαϊκής Εποχής στον λόφο της Μαγγούλας.

Τα Αμερικανικά Πανεπιστήμια που έκαναν ανασκαφές στο Φράχθι επέλεξαν και τη μικρή πόλη των Αλιέων στο Πορτοχέλι για ανασκαφές, κυρίως γιατί είχε δημιουργηθεί και υπάρξει η πόλις από φυγάδες για σύντομο διάστημα και ήταν χτισμένη με το Ιπποδάμειο σύστημα (κατά οικοδομικά τετράγωνα με δρόμους κάθετους σαν τις σημερινές πόλεις).

Αν τότε υπήρχε περισσότερη γνώση για τη Μαγγούλα και την Προϊστορική Ερμιόνη στο λόφο και κάτω από τη θάλασσα, ίσως είχαν προτιμήσει να κάνουν εκεί ανασκαφές, σε χώρο πολύ σημαντικότερο από τους Αλιείς, οπότε το κέρδος για την Ερμιόνη θα ήταν τεράστιο. Αλλά ποτέ δεν είναι αργά ....

Βασίλης Γκάτσος