''Δήμος - Νερουλάς, Δήμος - Σκουπιδιάρης''

Γύρω στο 2005 είχαν τα θέματα των ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων) και ΧΥΤΕΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Επικινδύνων Αποβλήτων) φτάσει και στη χώρα μας, όπως και η Οδηγία " Ο ρυπαίνων πληρώνει". Μεγάλη η χαρά της βαριάς βιομηχανίας, γιατί επί τέλους θα δημιουργούνταν ΧΥΤΕΑ, όπου θα πήγαιναν τα επικίνδυνα απόβλητά τους, όπως γινόταν σε όλη την Ευρώπη.

Από τη μια του τραπεζιού οι ανώτερες ηγεσίες της βαριάς μας βιομηχανίας και από την άλλη οι αρμόδιοι γραμματείς του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Περιέργως περιχαρείς όλοι.

Είπε η βαριά βιομηχανία: Εσείς ως κράτος ορίστε και αδειοδοτείστε τούς συγκεκριμένους χώρους για ΧΥΤΕΑ και μεις όχι μόνον θα τους λειτουργήσουμε με δικά μας χρήματα, αλλά θα φτιάξουμε και όλη την υποδομή σύμφωνα με τη σχετική ΚΥΑ. Ρυπαίνουμε και πληρώνουμε!

Ήλθε όμως αμέσως η απάντηση των αρμοδίων του Υπουργείου: Αυτό δεν μπορεί να γίνει. Σύμφωνα με την αρχή "Ο ρυπαίνων πληρώνει", εσείς ρυπαίνετε, με την έννοια ότι είσαστε οι παραγωγοί επικινδύνων αποβλήτων κι εσείς υποχρεούστε να βρείτε τη νόμιμη λύση και όχι απλά να δώσετε χρήματα. Δηλαδή εσείς θα βρείτε κατάλληλους χώρους, π.χ. ένα εγκαταλελειμμένο νταμάρι, εμείς αμέσως θα σας δώσουμε άδεια για ΧΥΤΕΑ, θα τον φτιάξετε και θα τον λειτουργήσετε. Έτσι λύνεται το πρόβλημά σας.

Ποιος είχε δίκιο; Φυσικά το Υπουργείο, το οποίο όντως είχε πλήρως κατανοήσει το "Ο ρυπαίνων πληρώνει".

Λύθηκε το πρόβλημα της διάθεσης των επικινδύνων αποβλήτων στη χώρα μας; Όχι μέχρι σήμερα, και μάλλον ποτέ.

Μας το είπαν οι αρμόδιοι του Υπουργείου γελώντας μετά τη σύσκεψη, κατ΄ ιδίαν που λέμε: ΄"Και κατάλληλο χώρο να βρείτε, και άδεια να πάρετε, άντε να ξεμπλέξετε με τους Δήμους, τις οργανώσεις, τους βοσκούς, τους γεωργούς, τους γείτονες, και ας απέχουν μίλια από το χώρο.

Και πράγματι ΧΥΤΕΑ στη χώρα μας δεν υπάρχει ούτε ένας.

Και τα επικίνδυνα απόβλητα πού πάνε; Μα φυσικά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως στη Γερμανία που θησαυρίζει από την επεξεργασία τους. Γιατί εκεί άπαξ και πήρες άδεια ΧΥΤΕΑ, ο νόμος εφαρμόζεται αλλά και ο Γερμανός είναι "προϊόν" της βιομηχανικής επανάστασης και κατανοεί τέτοιες αναγκαιότητες.

Κατά τον νόμο λοιπόν, ακόμη και τα στουπιά, το πριονίδι, τα γάντια που μουσκεύουν με χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια (λάδι μηχανημάτων), που είναι επικίνδυνο απόβλητο, περνάνε στην κατηγορία των επικινδύνων αποβλήτων. Τα μαζεύεις σε ένα βαρέλι, έρχεται αδειοδοτημένη εταιρεία, τα συσκευάζει καταλλήλως και τα πηγαίνει στη Γερμανία με όλα τα νόμιμα πιστοποιητικά και μέσα μεταφοράς, τις διασυνοριακές άδειες μεταφοράς επικινδύνων κ.λ.π. γιατί τα επικίνδυνα απόβλητα δεν ταξιδεύουν όπως τα αχλάδια και τα ροδάκινα. Κόστος; 3000 ευρώ ο τόνος! Και γελάει όλη η Ευρώπη με το χάλι μας.

Φαίνεται μετά παράξενο, γιατί στη χώρα μας νύχτα πετάνε επικίνδυνα απόβλητα σε χωματερές, σε ρέματα, σε δάση κ.λ.π.

Αυτή είναι η χώρα των...... ορθοδόξως διαμαρτυρομένων για τα πάντα.

Αλλά δεν είναι αυτό ακριβώς το θέμα μας. Το θέμα είναι ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος κατανόησε πλήρως και εφάρμοσε το " Ο ρυπαίνων πληρώνει".

........................

Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την αρχή όσοι πουλούν συσκευασμένα προϊόντα, έπρεπε να μαζέψουν μόνοι τους τις συσκευασίες τους, γιατί ο καταναλωτής αγοράζει το προϊόν. Και όταν λέμε συσκευασία εννοούμε τα πάντα, από το χαρτάκι της καραμέλας και της τσίχλας, έως τις σακούλες των τσιμέντων, τα μπουκάλια, τα τσουβάλια, τις παλέτες κ.λ.π. Τα πάντα.

Υπήρχαν 3 δυνατότητες:

Να δηλώσει ένα εργοστάσιο ότι δεν συσκευάζει τα προϊόντα του, ή τα συσκευάζει με το ίδιο το προϊόν. Π.χ. Ένα εργοστάσιο παράγει σκοινιά,  τα κάνει κουλούρα που τη δένει με το άκρο του σχοινιού (όπως δέναμε παλιά τις τριχές του γαϊδουριού) και τα διαθέτει στην αγορά χωρίς τίποτα πάνω τους. (πολύ σπάνια περίπτωση).

Να δηλώσει ότι μαζεύει μόνο του τις συσκευασίες του προς ανακύκλωση ή προς επανάχρηση. Επανάχρηση έχουμε στις μεγάλες φιάλες υγραερίου. Ανακύκλωση έχουμε όταν κάποιος παραδίδει ένα μπετόνι με υγρό σε ένα κατάστημα και παίρνει απαραιτήτως πίσω το προηγούμενο άδειο, το οποίο ο ίδιος το διαθέτει προς αξιοποίηση. (πολύ σπάνιες και αυτές οι περιπτώσεις, αλλά να θυμόμαστε η επανάχρηση ήταν τη δεκαετία του 1950 ο κανόνας για πλήθος προϊόντων).

Άρα όλοι είναι στην τρίτη κατηγορία: Δεν μπορούν μόνοι τους να μαζέψουν τις συσκευασίες τους με κανένα τρόπο. Πώς να μαζέψει ο παραγωγός ή εισαγωγέας σοκολάτας τα χαρτάκια και τα αλουμινόχαρτα συσκευασίας; Τότε είναι υποχρεωμένοι κατά ομάδες να δημιουργήσουν αδειοδοτημένες εταιρείες (αδειοδοτημένους φορείς) που θα τα μαζέψουν και θα καλύψουν οι επιχειρήσεις με δικά τους χρήματα όλα τα έξοδα. Αυτό άλλωστε σημαίνει " Ο ρυπαίνων πληρώνει". 

Σημείωση: Στην πραγματικότητα ο καταναλωτής πληρώνει και το προϊόν και τη συσκευασία. Αν μια σοκολάτα κάνει 2 ευρώ, το περιεχόμενο κάνει 1.9 και η συσκευασία 0.1 ευρώ. Άρα επιστρέφοντας την συσκευασία πρέπει να πάρει από την εταιρεία 0.1 ευρώ! (κάτι τέτοιο γινόταν παλιά όταν επιστρέφαμε τα μπουκάλια της μπύρας και των αναψυκτικών. Την δε φιάλη υγραερίου την χρεωνόσουν 50 ευρώ και, αν δεν την επέστρεφες, έχανες τα λεφτά). Στη χώρα μας όμως επιστρέφουμε όλες τις συσκευασίες στον μπλε κάδο, δωρεάν. Άρα τα χρήματα που έπρεπε να μας επιστρέψουν οι επιχειρήσεις, αφού τους επιστρέφουμε τη συσκευασία τους, τα χρησιμοποιούν για να τις συλλέξουν! Αυτό αντιλαμβάνεται ο καταναλωτής. Άρα μάλλον ο ρυπαίνων δεν πληρώνει......

Οι Δήμοι (και οι παλιές Κοινότητες) δεν παράγουν προίόντα, δεν συσκευάζουν, δεν διαθέτουν στην αγορά. Το κάθε νοικοκυριό  ομοίως. Η μόνη υποχρέωση του νοικοκυριού είναι να βρει τρόπο διάθεσης των προϊόντων που χρησιμοποίησε (χαρτιά υγείας, κουζίνας, αποφάγια κ.λ.π.). Και για να μην ενεργεί το κάθε νοικοκυριό μόνο του, την υποχρέωση αυτή την αναλαμβάνει ο Δήμος. Και φυσικά νερά και σαπουνάδες, ούρα και κόπρανα, τα υπολείμματα των προϊόντων και της χρήσης τους, που πολύ σωστά τα αναλαμβάνει ο Δήμος (αποχέτευση, βιολογικός καθαρισμός) και πολύ σωστά τα πληρώνουν οι δημότες.

Άρα ο Δήμος μας (αν είμαστε .... Γερμανοί) με ένα μεγάλο απορριμματοφόρο με ένα δρομολόγιο τη μέρα μάζευε τα ως άνω απ' όλη την Ερμιονίδα και τα έριχνε κάπου για κομποστοποίηση. Δηλαδή τα απορρίμματα θα ήταν ένα ασήμαντο θέμα. Από την άλλη με την περιβαλλοντική του Υπηρεσία θα ήλεγχε αυστηρά αν οι αδειοδοτημένες εταιρείες συλλογής συσκευασιών έκαναν καλά τη δουλεία τους στην περιοχή του.

Όσο για τις συσκευασίες των προϊόντων που χρησιμοποίησε ένα νοικοκυριό και τις συσκευές που δεν χρειάζεται πια (και όταν αγοράζεις ένα πλυντήριο το παίρνεις για να πλένεις), έχει την υποχρέωση να τα παραδώσει εκεί που υποδεικνύουν οι αρμόδιοι αδειοδοτημένοι φορείς συλλογής.

Πώς έμπλεξαν όμως έτσι οι Δήμοι, ώστε η κύρια ασχολία τους να είναι η συλλογή ανάμεικτων απορριμμάτων και συσκευασιών ξεχωριστών;

Απλά από παλιά μάζευαν όλα τα σκουπίδια. Και αντί να κάνουν χαρά που απαλλάσσονταν ουσιαστικά από αυτήν την υποχρέωση με το " Ο ρυπαίνων πληρώνει" των Κουτόφραγκων, θέλησαν να την κρατήσουν, αφού το περισσότερο προσωπικό των Δήμων ασχολείτο με τα σκουπίδια. (πιστεύω ότι οι λόγοι ήταν πολιτικοί και μάλιστα ψηφοθηρικοί που τους επέβαλλαν τη "μη κατανόηση" της αρχής " Ο ρυπαίνων πληρώνει").

Προς μεγάλη χαρά των επιχειρήσεων βέβαια (του μεγάλου και μικρού κεφαλαίου που λέμε) που αντί να ελέγχονται από τους Δήμους για τη συλλογή των συσκευασιών τους, βρήκαν όχι μόνο συνεταίρο να τα μαζεύει, αλλά και σιωπηλό συνέταιρο τον οποίο έκαναν και μέτοχο των μη κερδοσκοπικών αδειοδοτημένων φορέων συλλογής των συσκευασιών τους! Μετέχουν οι Δήμοι ως μέτοχοι στην ΕΕΑΑ (Ελληνική Εταιρεία Ανακύκλωσης Απορριμμάτων) με το μεγαλύτερο ποσοστό, ενώ δεν είναι παραγωγοί ή έμποροι συσκευασμένων προϊόντων! ****

Μάλιστα όσο πιο σοσιαλιστική, όσο πιο αριστερή ήταν η Διοίκηση ενός Δήμου, με περισσότερο φανατισμό διεκδικούσε τα απορρίμματα από αυτούς που είχαν τη νομική υποχρέωση να τα μαζεύουν!

Έτσι αν ρωτήσεις ένα μικρό παιδί: Ποια είναι η Δουλειά του Δήμου μας; Θα σου απαντήσει αυτό που βλέπει και ζει: Να μαζεύει τα σκουπίδια και να μας δίνει νερό να πιούμε. Δηλαδή Δήμος σκουπιδιάρης και νερουλάς.

Αν του ζητηθεί να παραχωρήσει αυτές τις δύο δουλειές σε εταιρείες δημόσιες, ιδιωτικές ή μεικτές, χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του, δεν μπορεί να καταλάβει γιατί πλέον να υπάρχει.

Και όμως για όλους τους Δήμους του Λεκανοπεδίου Αττικής και για τους δημότες τους είναι απόλυτα φυσικό να μην έχει ο Δήμος καμιά δουλειά με το νερό, αφού η δουλειά αυτή γίνεται από την ΕΥΔΑΠ, είτε είναι δημόσια, είτε γίνει ιδιωτική, είτε μεικτή.

Αλλά : έξις δευτέρα φύσις.

**** Γι' αυτό και στη χώρα μας δεν προχωρά καμία πολιτική περιορισμού των συσκευασιών, αλλαγής των υλικών συσκευασίας, αφού όλοι οι παραγωγοί και εισαγωγείς συσκευασμένων προϊόντων έχουν μια χαρά λύσει το πρόβλημα μέσω των Δήμων με τον φθηνότερο τρόπο. Αφού δεν αισθάνονται καμία πραγματική πίεση, γιατί να αντιδράσουν περιβαλλοντικά; Άσε τους Δήμους να προσπαθούν να ξεχωρίσουν και να διαθέσουν τα μεικτά απόβλητα που στην ουσία συλλέγουν.

Και οι φτηνοί τρόποι διαχείρισης των απορριμμάτων και των συσκευασιών, δηλαδή η καύση τους, η υγειονομική ταφή τους, ή η υγειονομική ταφή του υπολείμματος (ΧΥΤΥ) φαίνεται πως εξυπηρετούν τους δημότες, ενώ στην πραγματικότητα εξυπηρετούν τις επιχειρήσεις. Γι' αυτό και τα βιομηχανικά κράτη που ζούνε κυρίως από τις εξαγωγές συσκευασμένων προϊόντων, διέδωσαν την καύση, την υγειονομική ταφή, την αξιοποίηση, την ταφή υπολοίπου κ.λ.π., ενώ θα μπορούσαν με έναν νόμο να πουν: Επιτρέπονται ως υλικά συσκευασίας, το γυαλί, το χαρτί, ο πηλός, το φυσικό ξύλο, ο χάλυβας και το αλουμίνιο. Ό,τιδήποτε άλλο μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και κατόπιν αδείας, όταν είναι αδύνατη η χρήση των προηγουμένων. Θα ανέβαινε λίγο το κόστος παραγωγής και μεταφοράς, αλλά θα ευεργετούσαμε το σύνολο.

Έτσι κανείς δεν αισθάνεται την ανάγκη σήμερα για αμιγώς χάρτινες συσκευασίες, για τσάντες πολλαπλής χρήσης, για επανάχρηση συσκευασιών, για επέκταση της γυάλινης και πήλινης συσκευασίας (χαρτί, γυαλί ,πηλός, είναι φυσικά προϊόντα, και αν δεν πάνε για ανακύκλωση δεν ρυπαίνουν),  εις βάρος τουλάχιστον της πλαστικής. Παρατηρείται το παράδοξο να κυκλοφορεί η ίδια μουστάρδα ( όπως και χιλιάδες προϊόντα) σε γυάλινο βαζάκι και σε πλαστικό που σου βγάζει την πίστη ώσπου να βγει η μουστάρδα, χώρια ότι δεν μπορείς να πλύνεις το πλαστικό και το πετάς στην ανακύκλωση ή στα αποφάγια, έχοντας μέσα τουλάχιστον το 1/5 του περιεχομένου.

Θέλω να πω ότι και η οδηγία "Ο ρυπαίνων πληρώνει", και ο διαχωρισμός των ανακυκλώσιμων που είναι αδύνατος για τις μικροσυσκευασίες μπορεί να λέμε πως είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν είναι όμως η σωστή λύση, δεν θίγει τον πυρήνα του προβλήματος. Δηλαδή το βάρος πηγαίνει στο "πληρώνει" ενώ πρέπει να δοθεί στο "Ο ρυπαίνων". Να περιοριστούν οι ρυπαίνοντες. 

Βασίλης Γκάτσος