Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος
Ας το διαβάσουν όσοι από τους περίπου 500 υποψηφίους θέλουν να συμβάλουν στη λύση του προβλήματος που ακούει στο όνομα: Νερό Άρδευσης και Πόσιμο Νερό για την Ερμιονίδα.
Στις προτιμήσεις των ειδικών η αφαλάτωση θαλασσινού νερού είναι η τελευταία λύση, όταν δεν έχουμε άλλη, ή συμπληρωματική λύση, όταν δεν επαρκούν άλλες λύσεις. Κατά τον γράφοντα δυστυχώς είναι η τελευταία λύση, χωρίς ελπίδα να αναφανεί κάτι άλλο τα επόμενα τουλάχιστον 12 χρόνια στην Ερμιονίδα.
ΜΟΝΑΔΕΣ ΑΦΑΛΑΤΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΟΡΜΟ ΚΟΙΛΑΔΙΑ, ΟΡΜΟ ΚΑΡΤΕΡΟ, ΣΤΟΝ ΚΑΜΠΟ ΚΡΑΝΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΑΛΑΝΤΙ.
(Όσο γίνεται με απλά λόγια).
Για την παρουσίαση του θέματος χρησιμοποιείται μέρος του επίσημου βυθομετρικού χάρτη της Υδρογραφικής Υπηρεσίας και τα τοπωνύμια που αναγράφονται σε αυτόν.
Το άρθρο δεν ενδιαφέρεται αν οι τυχούσες μονάδες αφαλάτωσης στην περιοχή αυτή είναι δημοτικές, κρατικές, ιδιωτικές, συνεταιρικές, σοσιαλιστικές ή καπιταλιστικές. Το κύριο ερώτημα είναι: Ποιες είναι οι πλέον πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον από τη λειτουργίας τους;
Δεχόμεθα λειτουργία μεγάλης μονάδας αφαλάτωσης θαλασσινού νερού των 40000 κ.μ. /ημέρα στο βάθος του κολπίσκου της Κοιλάδας κοντά στο εκκλησάκι. Επίσης δεχόμεθα ότι δεν υπάρχουν υπηρεσίες που να απαιτούν άδειες κ.λ.π., δηλαδή ο ιδιοκτήτης της μονάδας δεν έχει άλλους περιορισμούς εκτός από το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας.
Η μονάδα αυτή θα αντλεί 80000 κ.μ./ημέρα, θα στέλνει σε ένα σύστημα διανομής 40000 κ.μ./ημέρα αφαλατωμένο νερό και θα επιστρέφει στη θάλασσα 40000 κ.μ./ημέρα άλμη η οποία όχι μόνον θα έχει διπλάσιο αλάτι από ό,τι έχει το θαλασσινό νερό(38 κιλά αλάτι στο τόνο έχει το θαλασσινό, 76 έχει η άλμη), αλλά και άλλους ρύπους από τα πρόσθετα χημικά και από την διάβρωση του εξοπλισμού της μονάδας αφαλάτωσης.
Το προς το εκκλησάκι τμήμα του κολπίσκου είναι αβαθές και μόλις στην ευθεία χωριό Κοιλάδας – σπήλαιο Φράχθι πιάνει τα 4 μέτρα. Το νερό που περιέχει είναι περί τα 1500000 κ.μ.
Το προς το νησάκι υπόλοιπο τμήμα είναι λίγο βαθύτερο αλλά προς το ακρωτήριο Κόκκινος ο βυθός είναι υπερυψωμένος και αυτό έχει μεγάλη σημασία. Το νερό που περιέχει είναι περίπου 6000000 κ.μ.
Η πιο φτηνή λύση θα ήταν να πάρει η μονάδα νερό με μια τάφρο πλάτους 6 μέτρων και ύψους 1 μέτρο ανοιγμένη στην ακτή κάτω από το εκκλησάκι. Στη τάφρο το νερό θα τρέχει με 9 μέτρα το πρώτο λεπτό! Ποτάμι ολόκληρο. Σε 19 μέρες θα έχει ρουφήξει όλο το νερό του αβαθούς τμήματος. Δηλαδή το βασικό ρέμα στον κόλπο θα είναι να έρχεται νερό συνέχεια μέσα στον κολπίσκο και να φεύγει προς τη μονάδα αφαλάτωσης.
Για λόγους οικονομίας, ένας αγωγός παίρνει την άλμη και την ρίχνει στον γιαλό κοντά στο νταμάρι του Φράχθι. Η άλμη αμέσως θα ενταχθεί στο τεχνητό ρέμα που πάει προς την τάφρο και θα μπει όλη στη Μονάδα αφαλάτωσης. Τώρα το νερό του αβαθούς τμήματος θα γίνεται όλο και πιο αλμυρό, η απορριπτόμενη άλμη όλο και πιο αλμυρή και εντός ολίγων ημερών η Μονάδα αφαλάτωσης θα ….παστωθεί, δηλαδή θα τα παίξει.
Παραβλέπουμε το τεράστιο πρόβλημα της ποιότητας του νερού εισόδου στη μονάδα (λάσπη, φύκια, ψαράκια, γόνος κ.λ.π.).
Ακόμη και να επέμενε ένας επενδυτής σε μια τέτοια φτηνή λύση, ο πωλητής της μονάδας, για να προστατεύσει το κύρος του, θα του έλεγε ότι αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα και ο πιο απλός μελετητής θα του έλεγε ότι θα μπορούσε να στηθεί με αυτόν τον τρόπο μια μονάδα 100 κ.μ./ημέρα και τίποτα παραπάνω.
Ο επενδυτής επιμένει ότι θέλει 40000 κ.μ./ημέρα.
Τότε ο πωλητής του προτείνει: Φτιάξε έναν αγωγό και πάρε πεντακάθαρο νερό από το ακρωτήριο Κόκκινος και φέρτο στη μονάδα σου. Την άλμη πέτα την με ένα κανάλι στο γιαλό, δίπλα από το εκκλησάκι. Θα τη διαλύσουν τα κύματα, το φύσημα του ανέμου και τα ρέματα θα την πάνε βαθιά και θα την σκορπίσουμε. Άλλωστε δεν έχουμε και κανένα περιορισμό από κάποια αρχή.
Έτσι και έπραξαν, όμως τους επόμενους μήνες οι ψαράδες βλέπουν ότι χάθηκε το ψάρι στα ρηχά του κολπίσκου, όπου χάλασε και ο βυθός. Μετά από λίγα χρόνια χάλασε ο βυθός στο Ακρωτήριο Καρτερός και σε κάποια σημεία πολύ μακρινά χάθηκε η γαρίδα, ενώ σε άλλα κοντινότερα όχι. Τα βάζουν με την Μονάδα αφαλάτωσης, αλλά οι ιδιοκτήτες της επιμένουν ότι δεν έχουν καμιά σχέση με το χάλασμα του βυθού σε εκτάσεις που είναι μίλια μακριά τους, ενώ άλλες πολύ πιο κοντά τους είναι μια χαρά.
Αμ δε! Έχουν και παραέχουν δίκαιο οι ψαράδες.
Η άλμη είναι πολύ βαρύτερη από το θαλασσινό νερό. Μόλις πέσει στη θάλασσα πιάνει βυθό. Κινείται αργά, απλώνει ‘σαν την πίτα με το μπλάστρι’, γεμίζει τις λακκούβες του βυθού εκτοπίζοντας το νερό της θάλασσας και μετά παίρνει την κατηφόρα του βυθού. Όσο ο βυθός έχει μικρή κλίση κινείται αργά κοντά στον βυθό χωρίς να αναμειγνύεται με το θαλασσινό νερό. Η ροή είναι ομαλή και για να γίνει τυρβώδης δηλαδή ορμητική τόσο, ώστε να αναμειγνύεται η άλμη με το από πάνω της θαλασσινό νερό, πρέπει να μεγαλώσει η ταχύτητα της άλμης (οι επιστήμονες να ξαναθυμηθούμε τον αριθμό Reynolds), δηλαδή να βρει βυθό με πολύ μεγάλη κλίση. Αν βρει έναν τελείως οριζόντιο βυθό, που δεν παρουσιάζει καμία κλίση και δεν έχει ρεύματα, τότε 40000 κ.μ. άλμης είναι ικανά να καλύψουν 4000 στρέμματα με ένα στρώμα άλμης 1 εκατοστού!
Γεμίζει λοιπόν η άλμη τις λακκούβες του βυθού στον κολπίσκο. Βγαίνει από την μπούκα μεταξύ Νησιού και Φράχθι (από την άλλη μπούκα προς ακρωτήριο Κόκκινο δεν μπορεί να βγει, γιατί ο βυθός είναι υπερυψωμένος), βρίσκει μικροχαράδρες του βυθού, πάει όπου την πάνε και μπορεί σε απόσταση 2 μιλίων να βρει μια ομαλή έκταση εκατοντάδων στρεμμάτων βυθού που είναι σαν τεράστια λακκούβα, να την γεμίζει επί μήνες ώσπου να βρει διέξοδο να συνεχίσει. Ξαφνικά ένα δυνατό ρέμα του βυθού αδειάζει αυτήν τη λακκούβα και απλώνει τεράστια μάζα άλμης σε μια παρθένα περιοχή σκοτώνοντας όλη τη ζωή του βυθού της. Πού θα σταματήσει η άλμη; Κανείς δεν ξέρει. Τα κύματα δεν την επηρεάζουν. Μικρορέματα του βυθού δεν την διαλύουν αλλά την αραιώνουν λίγο. Μόνο ισχυρά ρέματα την διαλύουν ή την μετατοπίζουν.
Η ακριβής τοπογραφία του βυθού και των ρεμάτων μπορεί κάτι να μας δείξουν. Αν μετά από 20 χρόνια η άλμη (πάντα συνοδευόμενη από τους ρύπους της) ανιχνεύεται στο …..Ναύπλιο μη σας κάνει εντύπωση. Το πώς, θα το εξηγήσουν οι επιστήμονες, αλλά να το προβλέψουν δεν μπορούν. Στο παρακάτω σχήμα έχει σχεδιαστεί μία πιθανή πορεία της άλμης στον βυθό και η αλλαγή χρώματος πάει προς το μπλε για να δηλωθεί η αργή αραίωσή της. Έτσι για να πάρουμε μια εικόνα.
Ούτε τελικά, αν με έναν αγωγό πετάξουμε την άλμη έξω από τον κολπίσκο και σε βαθιά νερά λύνουμε το πρόβλημα. Το μεταθέτουμε σε βαθύτερα νερά και σε άλλες περιοχές βυθού που δεν μας ενοχλούν άμεσα. Είναι βέβαια οπωσδήποτε πολύ καλύτερη αυτή η λύση.
(ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ ΠΡΩΤΗ: Μη μπερδεύουμε την άλμη με την διάθεση στη θάλασσα των επεξεργασμένων λυμάτων βιολογικού σταθμού.
Αυτά είναι σχεδόν γλυκό νερό πολύ πιο ελαφρύ από το θαλασσινό και επιπλέει. Αν είναι απόλυτη μπουνάτσα γίνεται μια κηλίδα στην επιφάνεια και ταξιδεύει. Αν έχει όμως κύμα διαλύεται. Είναι τελείως διαφορετικό πράγμα από την άλμη.
Αν κάτω από το εκκλησάκι απορρίπτονταν τα επεξεργασμένα λύματα ενός μεγάλου βιολογικού σταθμού, αυτά θα άπλωναν στην επιφάνεια και θα παρασύρονταν από τα επιφανειακά ρέματα και το αεράκι προς κάθε διεύθυνση ασχέτως βάθος βυθού. Μόνον όταν το κύμα γινόταν κάπως ισχυρό θα διαλύονταν. Φυσικά, ανάλογα με τον καιρό θα έφταναν σε όλες τις αμμουδιές από ακρωτήριο Θυννί μέχρι το ακρ. Άγιος Νικόλαος. Αντίθετα η άλμη πιάνει βυθό και ακολουθεί την μορφολογία του και δεν είναι εύκολο να παρουσιαστεί στις αμμουδιές.
Έτσι ο καλύτερος τρόπος διασποράς των επεξεργασμένων λυμάτων είναι να τα διαθέτουμε με έναν υπόγειο αγωγό σε βαθιά νερά μακριά από την ακτή. Αυτά αμέσως ανέρχονται προς την επιφάνεια σαν ελαφρύτερα και στο ενδιάμεσο αναμειγνύονται αρκετά με τον όγκο το θαλασσινού νερού. Έτσι αποφεύγονται οι επιφανειακές κηλίδες επεξεργασμένων λυμάτων.
Αντίθετα, την άλμη πρέπει να την πάμε με έναν επιφανειακό αγωγό πολύ μακριά από την ακτή σε αρκετά βαθιά νερά. Την ρίχνουμε στην επιφάνεια με ένα σύστημα διασποράς και αυτή πάει προς τον βυθό και συγχρόνως αραιώνει. Όμως τέτοιοι αγωγοί εμποδίζουν την ναυσιπλοΐα και γι’ αυτό είμαστε αναγκασμένοι να διώξουμε και την άλμη με υπόγειο αγωγό φροντίζοντας όμως να την αραιώσουμε με ένα αποτελεσματικό σύστημα διασποράς.
Αν από τα επεξεργασμένα λύματα έχουμε αφαιρέσει όλους τους ρύπους, η διάθεση ουσιαστικά του καθαρού γλυκού νερού που απομένει στη θάλασσα δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα με όποιο τρόπο και να το διαθέσουμε. Είναι σαν ένα μικρό ποταμάκι.
Αν από την άλμη έχουμε αφαιρέσει όλους τους ρύπους, η διάθεση ουσιαστικά καθαρής άλμης στη θάλασσα είναι μεγάλο πρόβλημα αν δεν προηγηθεί μεγάλη αραίωση της άλμης).
Βάλτε τώρα άλλη μία τέτοια μονάδα στο Σαλάντι σε λειτουργία και διπλασιάστε το πρόβλημα της άλμης που πλέον πιθανόν να ακολουθήσει τελείως άλλο δρόμο στον βυθό. Αλλά προσέξτε. Η κάθε μονάδα αναρροφά 29000000 κ.μ. νερό το χρόνο, δηλαδή περίπου 4 φορές το νερό που περιέχει ο κολπίσκος της Κοιλάδας. Ό,τι μικροοργανισμός υπάρχει στο νερό που τραβάει η μονάδα, αυγά ψαριών, πλαγκτόν, μικρόψαρα, όλα ……τέζα! Το νερό φιλτράρεται και υφίσταται χημική κατεργασία πριν πάει να υποστεί αφαλάτωση.
Πρέπει δε να τονίσουμε ότι στην άλμη (παραβλέπουμε τους ρύπους που την συνοδεύουν) δεν μπορεί να επιβιώσει σχεδόν κανένα είδος της χλωρίδας και της πανίδας του βυθού της Μεσογείου. Ούτε μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτό το περιβάλλον. Μιλάμε δηλαδή για ……..καραφλό βυθό, για βυθό …κουρούπι.
Τα προβλήματα αυτά δεν είναι φανταστικά ούτε υπερτονισμένα. Στα αραβικά κράτη όπου εγκαταστάθηκαν μονάδες του 1000000 κ.μ./ ημέρα καταστράφηκαν μεγάλες εκτάσεις ρηχού βυθού εκατομμυρίων στρεμμάτων, από αυτό το παράξενο ταξίδι της άλμης.
(ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ: Γιατί τα ψάρια, τα όστρακα κ.λ.π. δεν ζουν στην άλμη;
Για τον απλό λόγο, ότι μόλις ρίξετε μία πέρκα στο γλυκό νερό, ή μια πέστροφα στη θάλασσα θα ψοφήσει σε λίγα λεπτά. Η πέρκα ζει εκατομμύρια χρόνια στη θάλασσα όπου το αλάτι είναι 38 κιλά σε κάθε τόνο νερού δηλαδή αλατότητα 3.8%. Και τα υγρά του σώματός της έχουν 3.8% άλατα. Μόλις η πέρκα πέσει στο γλυκό νερό που έχει σχεδόν 0% άλατα τότε από το δέρμα της αρχίζει και μπαίνει νερό στο σώμα της για να αραιώσει το αλάτι της. Άρα πρήζεται (σαν τη σταφίδα στο νερό, λόγω όσμωσης ) και ………ντοβντέκουρι (τέζα).
Το ανάποδο θα γίνει με την πέστροφα. Θα αρχίσει να βγαίνει νερό έξω από το σώμα της ώστε τα υγρά του σώματός της να συμπυκνωθούν και να πλησιάσουν την αλατότητα του θαλασσινού νερού. Άρα η πέστροφα αφυδατώνεται (σαν τη σταφίδα που τη ρίχνουμε μέσα στη ζάχαρη και χάνει όλο το νερό της) και …….ντοβντέκουρι.
Και το χέλι πώς και δεν παθαίνει τίποτα; Αυτό το έφτιαξε αλλιώς η φύση. Έχει στο δέρμα του μια βλέννα που δεν επιτρέπει το έμπα – έβγα του νερού. Έτσι προσαρμόζεται γρήγορα και στο ποτάμι και στη θάλασσα. Αν όμως πιάσετε στα δίκτυα χέλι και με ένα πανί σκουπίσετε καλά το σώματα του να φύγει η βλέννα, μόλις το ξαναρίξετε στη θάλασσα ……ντοβντέκουρι.
Υπάρχουν ψάρια που λίγο να αλλάξει η αλατότητα στο θαλασσινό νερό φεύγουν από την περιοχή ή ψοφάνε. Άλλα, όπως το λαβράκι, η τσιπούρα, ο κέφαλος, αντέχουν και προσαρμόζονται σε μεγαλύτερες αλλαγές ,όχι όμως υπερβολικά μεγαλύτερες. Γι’ αυτό σε λιμνοθάλασσα υπάρχουν αυτά τα ψάρια αλλά ποτέ πέρκες, γύλοι κ.λ.π.
Αρκεί να αναφέρουμε ότι το χταπόδι ζει σε περιοχή αλατότητας 3.8% έως 4.0%, αλλιώς παίρνει δρόμο ή ψοφάει. Σε τέτοια περιοχή ζουν περίπου όλα τα ψάρια του βυθού. Αν μια περιοχή βυθού ερημώσει, νομίζουμε ότι μετά θα έλθουν αμέσως ψάρια από άλλου.
Αμ δε! Είναι σαν τους ανθρώπους, μαθαίνουν στον τόπο τους και δεν τον αλλάζουν εύκολα.
Επειδή δε το συνηθισμένο είναι να έρχονται ποτάμια στη θάλασσα και να μειώνεται πολύ η αλατότητα του θαλασσινού νερού σε τεράστιες εκτάσεις, πολλά ψάρια προσαρμοστήκανε σε αυτή την αλλαγή. Όμως η συμπύκνωση του νερού, λόγω ήλιου, γίνεται μόνο σε μικρές λιμνοθάλασσες και στην επιφάνεια της θάλασσας όπου όμως η αλατότητα ελάχιστα αυξάνει, ενώ στα νερά του βυθού μένει αιωνίως σταθερή. Γι’ αυτό το λόγο η πανίδα και η χλωρίδα του βυθού δεν μπορούν να αντέξουν την αύξηση της αλατότητας. Έτσι η επιστήμη ορίζει ένα μέγιστο όριο αλατότητας 4.0% και όχι πάρα πάνω. Δηλαδή αν ρίξεις άλμη στη θάλασσα πρέπει αμέσως να την ανακατέψεις με το νερό ώστε η αλατότητα να μην υπερβεί το 4.0%).
Στην Κύπρο, όπου υπάρχει μεγάλη ανάγκη νερού, χρησιμοποιούνται ήδη 4 μονάδες της τάξης των 40000 κ.μ./ημέρα αλλά με πολύ αυστηρά μέτρα διάθεσης της άλμης. Μία τέτοια μονάδα υποχρεούται να διαθέτει την άλμη της με αγωγό μήκους τουλάχιστον 1200 μέτρων από την ακτή που να φτάνει σε βάθος 20-30 μέτρων και μάλιστα να έχει και σύστημα γρήγορης ανάμειξης – αραίωσης της άλμης με το θαλασσινό νερό. Το νερό βγαίνει με πίεση, ώστε να αναμειγνύεται γρήγορα με το θαλασσινό νερό (τυρβώδης ροή) σε αναλογία τουλάχιστον 1 προς 19, ενώ λίγο πέρα από το σημείο ανάμειξης πρέπει η αραίωση να φτάνει το 1 προς 30. Δηλαδή πρέπει γρήγορα το νερό στην έξοδο της άλμης να έχει αλάτι λίγο πάνω από το φυσιολογικό και να είναι αυτή η αύξηση στην φυσιολογία της τοπικής χλωρίδας και πανίδας, δηλαδή να μην την επηρεάζει. Και πάλι το όλο σύστημα παρακολουθείται συνεχώς γιατί τα προβλήματα είναι καινούργια και δεν υπάρχει εμπειρία ετών. Υπενθυμίζεται ότι η άλμη θερίζει πρώτα το φύκι Ποσειδωνία που είναι το λιβάδι των βυθών της Μεσογείου, το σπίτι, το καταφύγιο και η βοσκή των περισσοτέρων ψαριών.
(ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ ΤΡΙΤΗ: Και ποιο είναι το ασφαλές όριο αλατότητας για να μην επηρεάζεται η χλωρίδα και η πανίδα της θάλασσας;
Στις θάλασσές μας έχουμε 38 κιλά αλάτι σε κάθε τόνο νερού δηλαδή αλατότητα 3.8%. Το επιτρεπτό όριο κατά τους καθηγητές μας του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου είναι 40 κιλά αλάτι σε κάθε τόνο νερού δηλαδή αλατότητα 4.0% κατά την πρώτη αραίωση της άλμης που βγαίνει από τον αγωγό. Η θέση, το βάθος απόρριψης και τα ρέματα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι γρήγορα το νερό θα επανέλθει στο 3.8% συν κάτι ελάχιστο παραπάνω.
Για να εξασφαλιστεί αυτό πρέπει κατά την πρώτη αραίωση 1 τόνος άλμης (η άλμη έχει αλατότητα 7.6% !! ) να αναμειγνύεται με 18 τόνους θαλασσινό νερό και γρήγορα η αραίωση να φτάνει το 1 προς 30!
Ας πάμε τώρα πίσω στο σχέδιο που δείχνουμε την πορεία της άλμης στον ευρύτερο όρμο της Κοιλάδας. Σύμφωνα με όσα είπαμε για να διατηρηθεί η πανίδα και η χλωρίδα πρέπει καθημερινά τα 40000 κ.μ. άλμης να αραιωθούν 19 φορές, δηλαδή να αναμειχθούν με 760000 κ.μ. νερού! Δηλαδή το όριο της αλατότητας 4.0% το πιάνει ο κολπίσκος της Κοιλάδας σε δέκα μέρες. Η ευρύτερη περιοχή του όρμου της Κοιλάδας το πιάνει σε 30 μέρες περίπου μέχρι το βάθος των 20 μέτρων. Από κει και πέρα δεν προβλέπεται τίποτα. Κάνουν ότι θέλουν τα ρέματα.
Και η αραίωση να γίνεται με τεχνικά μέσα, γιατί αλλιώς η άλμη, όπως περιγράψαμε, θα πιάσει βυθό και … άντε βρέστε την).
Για την ευαίσθητη περιοχή του ευρύτερου όρμου Κοιλάδια και του Καρτερός είναι αυτονόητο ότι μόνο μία ή δύο μικρές μονάδες μπορούν να σταθούν, όχι με πάνω από 1000 – 3000 κ.μ./ημέρα και αυτά μάλλον για κοινωφελή χρήση στους γύρω οικισμούς. Την άλμη θα τη ρίχνουν τουλάχιστον 300 μέτρα μακριά από την ακτή και σε βάθος τουλάχιστον 10 μέτρα.
Το κόστος του νερού βέβαια θα είναι μεγάλο, πάνω από 0.6 €/κ.μ. και στην πράξη πάνω από 1 € χωρίς τη διανομή και φυσικά με σύμβαση ΒΟΟΤ και όχι ανάμειξη Δήμων στη λειτουργία των Μονάδων. (Και πάλι πρέπει να πούμε ότι το νερό της αφαλάτωσης δεν μπορεί να αντικαταστήσει το φυσικό πόσιμο νερό. Είναι σχεδόν σαν το βρόχινο, έχει διαφορετική αναλογία αλάτων από το πηγαδίσιο και έχει και μια μυρουδιά βαπορέτας. Εμπλουτίζεται με τεχνικό τρόπο με άλατα και υφίσταται μετά απόσμηση με ειδικά φίλτρα. Άρα είναι τεχνητά πόσιμο νερό και όποιος μπορεί το πίνει. Δεν μπορεί να αντικαταστήσει το νερό του μπουκαλιού εύκολα.).
Ακόμη και για αυτές τις μικρές μονάδες πρέπει να γίνει πλήρης υψομετρική αποτύπωση του βυθού, να μελετηθούν τα ρέματα όλο το χρόνο, να σχεδιαστεί κατάλληλο σύστημα γρήγορης ανάμειξης της άλμης με το θαλασσινό νερό και να οριστούν σημεία δειγματοληψίας από ανεξάρτητο φορέα ελέγχου και όχι από τον ιδιοκτήτη της μονάδας είτε αυτός είναι ιδιώτης είτε Δήμος.
Στην Κύπρο, όπου υπάρχει σοβαρό έλλειμμα γλυκού νερού, αναζήτησαν πρώτα άλλες λύσεις. Να μειώσουν την κατανάλωση, να βρουν νέα συστήματα οικονομικού ποτίσματος, να φτιάξουν φράγματα μικρά και μεγάλα, να φτιάξουν βιολογικούς σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων τρίτου βαθμού που στη συνέχεια χρησιμοποιούνται τα επεξεργασμένα λύματα για πότισμα στις δεντροκαλλιέργειες (στη Κύπρο ακόμη δεν ποτίζουν με αυτά τα επεξεργασμένα λύματα λαχανόκηπους, γιατί είναι έξυπνοι και σοβαροί άνθρωποι). Έκαναν όλα αυτά τα αναγκαία έργα και έφτιαξαν μονάδες αφαλάτωσης, γιατί υπήρχε ανάγκη νερού και όχι για να υποκαταστήσουν το φυσικό γλυκό νερό.
Τώρα, ποιοι οραματίζονται μία Ερμιονίδα με ….τρεχούμενα νερά αφαλάτωσης είναι άλλου παπά βαγγέλιο. Πολλές φορές και επενδυτές καλοπροαίρετοι καταφεύγουν σε τέτοιες λύσεις και χάνουν λεφτά. Γι’ αυτό και αδειοδοτούσες και εγκρίνουσες αρχές πρέπει να ελέγχουν με αυστηρότητα και να προϊδεάζουν τους επενδυτές και τις δημοτικές αρχές, ότι με την εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας 60 μπορεί να βρεθούν και στη δυσάρεστη θέση του ρυπαίνοντος. Οι καιροί άλλαξαν στην Ευρώπη. Θα αλλάξουν και δω.
Υπάρχει βέβαια και μια πιο ‘έξυπνη’ λύση, ελληνικό δηλαδή πατέντο.
Γιατί να μπλέξουμε με Μονάδα Αφαλάτωσης θαλασσινού νερού που βγάζει άλμη, ρουφάει το γόνο και τα ψαράκια και να μη φτιάξουμε μια μονάδα αφαλάτωσης υφάλμυρου νερού που ο εξοπλισμός της έχει 3 φορές μικρότερο κόστος και βγάζει άλμη που είναι με λιγότερο αλάτι από το θαλασσινό και δεν πέφτει στον βυθό;
Πολύ σωστή σκέψη. Κάνω μια γεώτρηση και μετράω τα άλατα του υφάλμυρου. Από κει βγάζω ένα απλό συμπέρασμα: 10% θαλασσινό νερό αναμειγνύεται υπογείως με 90% γλυκό. Η μονάδα για κάθε 100 κ.μ. που τραβάει βγάζει περίπου 40 άλμη που τη δίνει στη θάλασσα. Δηλαδή η μονάδα δίνει 60 κυβικά νερό καλό στην κατανάλωση και πετάει στη θάλασσα άλμη που είναι στην ουσία 10 κ.μ. θάλασσα μαζί με 30 γλυκό νερό, άρα γλυφό νερό ελαφρύ που θα πάει προς την επιφάνεια και θα διαλυθεί με τα κύματα.
Ωραία, κάνε μια βαθιά γεώτρηση στο κάμπο του Κρανιδίου, όπου και νάνε, και τράβα 2000 κ.μ./ημέρα (ούτε λόγος βέβαια για 80000 κ.μ./ημέρα), αλλά κάθε μέρα. Σε ένα μήνα το 10% θάλασσα θα γίνει 15%, το καλοκαίρι θα γίνει 20%, αν επιμείνεις, σε λίγα χρόνια θα τραβάς 50% θάλασσα. Θα έχεις δε φτιάξει μία τέτοια «τρύπα» στον υδροφόρο ορίζοντα που θα πέφτει μέσα όλο το γλυκό νερό της περιοχής και η θάλασσα δεν θα μπαίνει μόνο από τον όρμο Κοιλάδια αλλά θα έρχεται και από τον κόλπο της Ερμιόνης. Και στο Άργος το πολύ θαλασσινό νερό μπαίνει στις γεωτρήσεις ερχόμενο από τον Σαρωνικό και όχι από τον Αργολικό κόλπο.
Ευτυχώς, πριν γίνουν αυτά ……θα σταματήσει να λειτουργεί η Μονάδα, γιατί δεν μπορεί να επεξεργαστεί υφάλμυρο με πάνω από 20% θάλασσα. Πρέπει να παραγγελθεί μονάδα αφαλάτωσης θαλασσινού (τρεις φορές πιο ακριβή και με μεγαλύτερο κόστος λειτουργίας) για να συνεχιστεί το υπόλοιπο της …..ζημιάς.
Γιατί στη Κύπρο δεν έφτιαξαν Μονάδες αφαλάτωσης υφάλμυρου; Μήπως ….δεν είχαν υφάλμυρο; Μα δεν βλέπετε με το πιο πάνω παράδειγμα ότι μία τέτοια μονάδα δεν κάνει τίποτε άλλο από το να σπαταλά το γλυκό νερό! Τραβάει 100 κ.μ., χρησιμοποιεί τα 60 κ.μ. ως γλυκό, πετάει πίσω στη θάλασσα τα 10κ.μ. θαλασσινό που δικαιωματικά της ανήκουν, αλλά μαζί τους πετάει και 30 κ.μ. γλυκό νερό που δικαιωματικά ανήκουν στον υδροφόρο ορίζοντα.
Η αφαλάτωση υφάλμυρων είναι …οπτική απάτη. Δεν υπάρχουν υπόγεια υφάλμυρα νερά. Ακόμη και μια μικρή γεώτρηση των 100 κ.μ./ημέρα που βγάζει συνέχεια σταθερής ποιότητας νερό π.χ. 10% θαλασσινό + 90% γλυκό πρέπει να χαρακτηρίζεται ως γεώτρηση γλυκού νερού παροχής 90κ.μ./ημέρα και θαλασσινού 10 κ.μ./ημέρα.
Αν υποθέσουμε ότι 30 οικισμοί ή τουριστικά συγκροτήματα διάσπαρτα στα παράλια αλλά και στην ενδοχώρα της Ερμιονίδας φτιάξουν 30 μονάδες αφαλάτωσης των 200 κ.μ./ημέρα «αξιοποιώντας τα υφάλμυρα νερά της Ερμιονίδας και προσφέροντας στην τοπική οικονομία», στην ουσία αφαιρούν 5400 κ.μ./ημέρα γλυκό νερό από τον υδροφόρο ορίζοντα και 600 κ.μ./ημέρα θαλασσινό που τρέχει να πέσει μέσα στη τρύπα της κάθε γεώτρησης. Του χρόνου τα 600 γίνονται 1200 την ημέρα και έτσι η προσφορά τους στην τοπική οικονομία είναι η αντικατάσταση των γλυκών υπογείων υδάτων της Ερμιονίδας με …..θάλασσα.
Υπενθυμίζω ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΓΜΕ σε όλο το νομό Αργολίδας λειτουργούν 15000 νόμιμες ή παράνομες γεωτρήσεις αρκετές δε απ’ αυτές φτάνουν πλέον σε βάθος τα 150 μέτρα! Καλά νάμαστε να τις χαιρόμαστε. Και μουσώνες να είχαμε, το νερό της βροχής δεν θα έφτανε να αναπληρώσει τον υδροφόρο ορίζοντα.
Αν λοιπόν στην Ερμιονίδα έχουμε ανάγκη αφαλατωμένου νερού, η μόνη λύση είναι η μονάδα αφαλάτωσης θαλασσινού νερού, γιατί για κάθε 100 κ.μ. θαλασσινού νερού δίνει στην κατανάλωση 50 κ.μ. τα οποία αλλιώς θα είμαστε υποχρεωμένοι να τα αντλήσουμε από τα υπόγεια νερά μας. Φυσικά με μεγάλη προσοχή στη διάθεση της άλμης.
Δίδαγμα και ρητό:
Η Ερμιονίδα είναι ένας πανέμορφος τόπος, με ήρεμους αβαθείς κολπίσκους. Μην τον χαλάμε με φαραωνικά έργα οποιασδήποτε μορφής, είτε αυτά αποβλέπουν στην γεωργική, τουριστική, βιοτεχνική κ.λ.π. ανάπτυξη, είτε αυτά αποβλέπουν στην ‘αρπαχτή’, στο ‘καπιταλιστικό κέρδος’ ή ‘το συμφέρον του λαού’.
Καρδία και νου χρειαζόμαστε και …μέτρον άριστον!
Πρώτα μειώνουμε την κατανάλωση με αποτελεσματικά μέσα.
Μετά κρατάμε τα νερά στα ρέματα για να μη πάνε κατευθείαν στη θάλασσα.
Μετά χρησιμοποιούμε για πότισμα το νερό από τους αναβαθμισμένους σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων (είναι πολύ νερό, αλλά θα φάτε άφοβα ντομάτα και μαρούλια ποτισμένα με αυτό; Θα πιείτε νερό από μια γεώτρηση όταν ξέρετε ότι ο κάμπος ποτίζεται με επεξεργασμένα λύματα;).
Επειδή δεν βρέχει και εμείς χρειαζόμαστε νερό περισσότερο για τις ανάγκες του τουρισμού και για καλλιέργειες μπορούμε να συμπληρώσουμε με αφαλάτωση θαλασσινού νερού, αν αντέχουμε το κόστος της.
Φυσικά, αν οι ανάγκες της Ερμιονίδας καλύπτονται πλήρως από μια μονάδα αφαλάτωσης των 40000 – 60000 κ.μ. την ημέρα, αν προσεχθεί ιδιαίτερα το θέμα της διάθεσης και κυρίως της διασποράς της άλμης αλλά και των ρύπων που τη συνοδεύουν (και για τους οποίους δεν μιλήσαμε σε αυτό το άρθρο), υπάρχουν πολλά σημεία της επαρχίας μας που μπορούν με ασφάλεια να την φιλοξενήσουν. Τα οφέλη θα είναι πολλαπλά αν μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε με κέρδος αυτό το πολύ ακριβό νερό, στους οικισμούς, στις καλλιέργειες, στον τουρισμό. Αλλά θα μπορέσουμε; Με τα λόγια σίγουρα ναι.
Αν μας φέρουν τον Ανάβαλο ή τον Αχελώο δεν χρειάζονται αφαλατώσεις.
Όλα τα μέτρα πρέπει να εξασφαλίζουν μακροπρόθεσμα ότι ο υδροφόρος ορίζοντας της Ερμιονίδας αποκαθίσταται και το υφάλμυρο νερό γίνεται ανάμνηση στους κάμπους μας.
Χρησιμότατο να επισκεφθούμε τους αδελφούς Κυπρίους και να πάρουμε τα φώτα τους, γιατί σ’ όλα της η Ερμιονίδα είναι μικρογραφία της Κύπρου.
Και όταν λέμε τα φώτα τους εννοούμε:
- Στη διαχείριση των μονάδων αφαλάτωσης με σύμβαση BOOT (ο κατασκευαστής αναλαμβάνει την επένδυση και τη μακρόχρονη λειτουργία βάσει συμβάσεως και πουλάει νερό στο σύστημα διανομής, το οποίο δεν του ανήκει, σε τιμές που καθορίζει η σύμβαση. Επαναλαμβάνουμε ότι η αποτελεσματική λειτουργία μονάδας αφαλάτωσης δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση).
- Στα συστήματα αποθήκευσης του νερού και διανομής (περιλαμβάνουν δεξαμενές, αγωγούς, φράγματα κ.λ.π.).
- Στο τρόπο διαχείρισης και διάθεσης της άλμης και των ρύπων που τη συνοδεύουν.
- Στα συστήματα λήψης και επεξεργασίας του νερού θαλάσσης πριν οδηγηθεί στις μεμβράνες οσμωτικής πίεσης.
- Στην όλη διαχείριση του νερού, δηλαδή πώς το κυπριακό κράτος και οι δήμοι διαχειρίζονται και ελέγχουν το σύνολο των υδάτων (φράγματα, άντληση υπογείων υδάτων, μεμβρανοποιημένες δεξαμενές συλλογής ομβρίων, μονάδες αφαλάτωσης, αγωγοί διανομής σε οικισμούς και σε καλλιέργειες, καταμέτρηση κατανάλωσης, σύστημα τιμολόγησης).
- Στην εφαρμογή της οδηγίας 60 της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
Σχετικά τώρα με την κατανάλωση ρεύματος:
Για μονάδες αφαλάτωσης νερού θαλάσσης:
Οι πολύ μικρές μονάδες καταναλώνουν πολύ ρεύμα. Μονάδες με παραγωγή κάτω από 1000κ.μ./ημέρα: καταναλώνουν 9 KWH/κ.μ. οι πολύ μικρές, και 1.78 KWH/κ.μ. αυτές που είναι γύρω στα 1000κ.μ./ημέρα.
Οι μεσαίες μονάδες 1000 έως 5000 κ.μ./ημέρα έχουν κατανάλωση ρεύματος 0.56 – 3.15 KWH/κ.μ.
Οι μεγαλύτερες μονάδες 12000 – 60000 κ.μ./ημέρα έχουν κατανάλωση ρεύματος 0.35 – 1.30 KWH/κ.μ.
Και οι μεγάλες μονάδες με παραγωγή νερού πάνω από 60000 κ.μ./ημέρα έχουν κατανάλωση ρεύματος 0.40 – 0.80 KWH/κ.μ.
Το ρεύμα για μονάδες αφαλάτωσης υφάλμυρου νερού είναι κάτω από το μισό των ως άνω τιμών.
Η μονάδα αφαλάτωσης χρειάζεται σταθερή πηγή ρεύματος. Δεν μπορεί να συνδεθεί κατευθείαν με ανεμογεννήτριες ή φωτοβολταϊκά γιατί όταν δεν φυσάει ή όταν έχει συννεφιά ή σκοτάδι δεν θα δουλεύει. Συνδέεται πάντα με δίκτυα στα οποία όμως ένας π.χ. ιδιοκτήτης πουλάει το ρεύμα από ένα δικό του σταθμό ανεμογεννητριών και το παίρνει πίσω από το δίκτυο για να λειτουργήσει την αφαλάτωσή του.
Το κόστος βέβαια του παραγόμενου νερού από μονάδα αφαλάτωσης θαλασσινού νερού είναι αρκετά μεγαλύτερο από το κόστος του ρεύματος γιατί η συντήρηση της μονάδας είναι ακριβή (είναι πολύ ακριβές οι μεμβράνες που αλλάζουν κάθε περίπου 5-7 χρόνια αλλά και τα ανοξείδωτα ανταλλακτικά).
Πραγματικές καταναλώσεις και κόστος από μεγάλη μονάδα αφαλάτωσης θαλασσινού νερού που λειτουργεί στην Κύπρο:
Μέσα σε ένα χρόνο παρήγαγε 30 000 000 κ.μ. νερό, και κατανάλωσε 135 000 000 KWH δηλαδή κατανάλωση ρεύματος 4.52 KWH/κ.μ. (μαζί με τη μεταφορά του νερού προς κατανάλωση). Πλήρωσε ρεύμα 11 500 000 € δηλαδή 0.383€/KWH. Το συνολικό κόστος όμως είναι γύρο στο 1€/κ.μ. αν λάβουμε υπ’ όψιν τη συντήρηση, απόσβεση και άλλα έξοδα. Βλέπουμε ότι το ρεύμα είναι περισσότερο από το θεωρητικό γιατί στην πράξει υπάρχουν λειτουργικά προβλήματα.
Άρα και για μεγάλες μονάδες το κόστος του νερού είναι μεγάλο. Δηλαδή για πόσιμο στις πόλεις πρέπει να πουλιέται 1.5 – 2 €/κ.μ. και ίδια τιμή για πότισμα. Ποιος στην Ερμιονίδα θα ποτίσει τα μανταρίνια του με τέτοιο κόστος; Γι’ αυτό στην Κύπρο πρώτα κάνανε όλες τις κινήσεις που αναφέρω στο άρθρο μου για οικονομία νερού.
Δηλαδή στη γεωργία πρώτα δημιουργείς προϊόν, αγορά και κανάλια εμπορικά και μετά γυρίζεις πίσω να δεις άμα σε συμφέρει αφαλάτωση. Γιατί είναι μεγάλο θέμα και η διανομή του νερού, η καταμέτρηση, κ.λ.π ,κ.λ.π
Έρρωσθε,
Β. Γκάτσος
Χημικός
28-05-09