 |
| ''Η ρύπανση/υποβάθμιση περιβάλλοντος ως ποινικό αδίκημα: μια εισαγωγή'' |
Ο Ν. 1650/1986 εξακολουθεί να αποτελεί βασικό κείμενο για την προστασία του περιβάλλοντος. Ο Ν. 4042/2012 επέφερε αλλαγές σε αυτόν. O ως άνω νόμος του 1986 εμπεριέχει και ποινικές διατάξεις για την περιβαλλοντική προστασία. Στο πλαίσιο του εν λόγω εξαιρετικά συνοπτικού άρθρου θα σταθούμε στη διάταξη του άρθρου 28 παρ. 2. Για τα ζητήματα αυτά, θα επακολουθήσουν και μελλοντικά άρθρα[1].
Η διάταξη του άρθρου 28 παρ. 2 Ν. 1650/1986
Η τελευταία διάταξη ορίζει ότι: «Όποιος προκαλεί ρύπανση ή υποβαθμίζει το περιβάλλον με πράξη ή παράλειψη που αντιβαίνει στις διατάξεις του νόμου αυτού ή των κανονιστικών πράξεων που εκδίδονται κατ` εξουσιοδότηση του, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους ή και χρηματική ποινή 3.000,00 έως 60.000,00 ευρώ. Αν η πράξη του προηγούμενου εδαφίου τελέστηκε από αμέλεια, επιβάλλεται φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή και χρηματική ποινή. Αν οι αρνητικές επιπτώσεις της ρύπανσης ή της υποβάθμισης του περιβάλλοντος είναι, με βάση το είδος ή την ποσότητα των ρύπων ή την έκταση ή τη σημασία της υποβάθμισης, περιορισμένες επιβάλλεται φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή και χρηματική ποινή.»
Από αυτή τη διάταξη συνάγονται τα εξής:
- Απαιτείται πρόκληση ρύπανσης/υποβάθμισης περιβάλλοντος: η έννοια του περιβάλλοντος ως εννόμου αγαθού συνιστά εξαιρετικά σύνθετο σημείο
- Με πράξη/παράλειψη του δράστη
- Απαιτείται αντίθεση στη νομιμότητα, είτε του τυπικού νόμου, είτε του ουσιαστικού
- Η μορφή υπαιτιότητας (δόλος/αμέλεια) οδηγεί σε διαφοροποιημένη ποινική και ποινολογική μεταχείριση. Αν η πράξη τελέστηκε από αμέλεια, επιβάλλεται φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή και χρηματική ποινή.
Ερμηνευτική προσέγγιση του χαρακτήρα των εγκλημάτων
Τα ως άνω εγκλήματα πρέπει να γίνει δεκτό ότι συνιστούν εγκλήματα βλάβης, διότι αν συνιστούν εγκλήματα διακινδύνευσης, η βλάβη καθεαυτή θα ήταν ποινικά αδιάφορη. Οι διατυπώσεις του άρθρου 28 συνηγορούν υπέρ της βλάβης. Σημασία έχει ότι δεν μας ενδιαφέρει οποιαδήποτε μορφή υποβάθμισης υπό τον Ν. 1650/1986, αλλά μόνο όποια μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στα υπερατομικά/κοινωνικά έννομα αγαθά. Αν γίνει δεκτή, πάντως, η άποψη περί διακινδύνευσης, τότε η ρύπανση συνιστά συγκεκριμένη διακινδύνευση, ενώ η υποβάθμιση δυνητική διακινδύνευση.
Για τα εγκλήματα του άρθρου 28 αρκεί η απλή συνδρομή περιβαλλοντικής υποβάθμισης, όπου εντάσσεται και η απαξιολογικά βαρύτερη ρύπανση. Το έννομο αγαθό παρουσιάζει μια κάποια ελαστικότητα, αλλά αποτελεί και μια ολότητα ως σύλληψη.
Ένα παράδειγμα από δικαστική απόφαση
Παράδειγμα μπορεί να αντληθεί από την απόφαση 1984/2017 του Αρείου Πάγου, η οποία έκρινε ότι.: Ο κατηγορούμενος… κατά το χρονικό διάστημα από το μήνα Ιούλιο έως το μήνα Οκτώβριο του έτους 2010, διατελούσε … και στα καθήκοντά του αναγόταν, πλην άλλων, η καθαριότητα και προστασία όλων των κοινόχρηστων χώρων της εδαφικής περιφέρειας του ως άνω Δήμου και ιδιαίτερα των χώρων διάθεσης απορριμμάτων από εκδήλωση πυρκαγιάς, η αποκομιδή και η διαχείριση των στερεών αστικών αποβλήτων. Περαιτέρω, αποδεικνύεται ότι κατόπιν της με αριθμό … Απόφασης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, όπως τροποποιήθηκε με τη με αριθμό … Απόφαση της ίδιας ως άνω Περιφέρειας, σχετικά με την “Αδεια Αποκατάστασης των ΧΑΔΑ Δημοτικών Διαμερισμάτων …” καθορίζονται μέτρα και όροι για την αποκατάσταση των λοιπών ΧΑΔΑ του Δήμου και για την προσωρινή συνέχιση λειτουργίας του … μέχρι την έναρξη λειτουργίας του …. Ακολούθως, αποδεικνύεται ότι στο Χώρο Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΔΑ) του …, που βρίσκεται βόρεια του … … και καταλαμβάνει έκταση περίπου 10 στρεμμάτων, κατά το χρονικό διάστημα από το μήνα Ιούλιο έως το μήνα Οκτώβριο του έτους 2010, ο κατηγορούμενος, υπό την προμνημονευθείσα ιδιότητά του, και έχοντας την εποπτεία και την ευθύνη για το σχεδιασμό και τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων και για τη λήψη προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων για την προστασία των κοινόχρηστων χώρων και ιδιαίτερα των χώρων διάθεσης απορριμμάτων, παρέλειψε να δώσει εντολή για την αποκομιδή και απολύμανση των απορριμμάτων στην περιοχή πέριξ του ως άνω ΧΔΑ και για τη συστηματική χωματοκάλυψη των απορριμμάτων, ενώ δεν έλαβε τα αναγκαία μέτρα αντιπυρικής προστασίας, ασφάλειας και εν γένει προστασίας του ως άνω χώρου, παραβιάζοντας τοιουτοτρόπως τις διατάξεις της Κ.Υ.Α. 11535/93 (ΦΕΚ 328/Β).
Ο κατηγορούμενος αυτός, κατά την απόφαση, δεν εκτέλεσε τις διοικητικές του υποχρεώσεις, όσον αφορά τους χώρους διάθεσης απορριμμάτων, κατά τρόπο που προξένησε βλάβη στο περιβάλλον.
Συνεπώς, η διοικητική διαδικασία και νομιμότητα συνιστούν θεμελιώδη όρο που πρέπει να εξεταστεί, πριν τυχόν εξετάσουμε αν συντρέχουν οι όροι που πληρούν την ειδική (ποινική) υπόσταση των παραπάνω εγκλημάτων.
——————-
[1] Τα οποία μπορείτε να βρείτε εύκολα εδώ: https://www.pgalanislaw.gr/blog/ και εδώ: https://dasarxeio.com/tag/παναγιώτης-γαλάνης/