Γράφει ο Βασίλης Γκάτσος
Πέρασαν οι εορτασμοί
για την «κατ’ επανάληψιν» Γ΄ Εθνική Συνέλευση, εορτασμοί που μας έφεραν νέα
αναμνηστική πλάκα στην οικία Οικονόμου. Στην πλάκα ούτε καν αναγράφεται το
τυπικό, ότι ο Δήμος Ερμιονίδας την ενετοίχισε, αλλά το ποιος έκανε τα
αποκαλυπτήρια, σαν να είναι αυτό …. το εορταζόμενο γεγονός.
Τα του πανηγυρικού
εορτασμού, τα περί ελεύσεως του Προέδρου, τα της τεκμηρίωσης των ήδη
τεκμηριωμένων από τον αείμνηστο Ιωάννη Μάλλωση, και τα περί εορταστικού
πρωτοκόλλου, τα αφήνουμε στην πάντα. Μόνο δύο φωτογραφίες του εορτασμού της
εκατονταετηρίδος το 1930 (από το βιβλίο του δασκάλου μας Μιχ. Παπαβασιλείου),
των πατέρων και παππούδων μας, για να συγκριθεί με τις φωτογραφίες τις τωρινές,
έτσι σαν ένα μέτρο ψυχικής επαφής του λαού με τους διοργανωτές.
Κρατάμε και ένα
επεισόδιο κατά το οποίον το «πρωτόκολλο» απαγόρευσε την άνοδο στον άνω όροφο
της οικίας, σε απόγονο του αγωνιστή του 1821, Βασίλη Οικονόμου, ιδιοκτήτου της
οικίας στην οποία έγινε η Γ΄ Εθνοσυνέλευση. Πρόκειται για εγγονή του Βασίλη
Οικονόμου, που με τη μοναδική παρουσία της στην τελετή, συνοψίζονταν και
αντιπροσωπεύονταν 4 γενιές ανθρώπων, ζώντων και τεθνεώτων, που έζησαν σ’ αυτήν
την οικία. Θεωρήθηκε απαγορευτικό να ευρίσκεται με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας,
εν όσω γινόταν η ξενάγησή του στον άνω όροφο της οικίας, για τα γεγονότα που
διεξήχθησαν στην οικία αυτή.
Η βάση των αγώνων
είναι το αίμα. Πώς ορίζεται η πατρίδα; Η γη των πατέρων – προγόνων (pater - patris); Με ποιους νόμους
– κανόνες; Με το αίμα των παιδιών της. Τιμάμε πάντα αυτούς που έχυσαν το
αίμα τους για την πατρίδα και όχι αυτούς που είπαν ωραία λόγια για την πατρίδα.
Ως εκ τούτου σε τέτοιου είδους τελετές και εορτές τιμάμε πρώτα τους εξ αίματος
απογόνους των αγωνιστών, γιατί στο πρόσωπό τους βλέπουμε το αίμα των ενδόξων
προγόνων μας.
Αναγκαίο
Παράδειγμα: Το 2012 από το Δημαρχείο της Βέροιας
έστειλαν προσωπική επιστολή – πρόσκληση στην οικογένεια Βατικιώτη, για να
παραστεί στις εορταστικές εκδηλώσεις των 100 χρόνων της απελευθέρωσης της πόλης
από τον οθωμανικό ζυγό. Στα πλαίσια των εκδηλώσεων, εκτός των άλλων τελετών, ο
Δήμος τιμούσε τους ευεργέτες της πόλης.
Είναι αξιοπρόσεκτο
ότι από τον Δήμο της Βέροιας επικοινώνησαν με Πόρο και Πειραιά, έψαξαν και
βρήκαν αγνώστους σε αυτούς ανθρώπους, απογόνους όμως του ευεργέτη τους, Κωνσταντίνου Βατικιώτη, εκ
Πόρου. Ο Κωνσταντίνος Βατικιώτης, γεννηθείς στον Πόρο το 1830 και διατελέσας
γενικός πρόξενος στην αλύτρωτη τότε Θεσσαλονίκη, από το 1866 μέχρι τον θάνατό
του το 1881, ήταν η ψυχή της οργάνωσης του Μακεδονικού Αγώνα, προστάτευσε το
ελληνικό στοιχείο τη δύσκολη αυτή περίοδο και ευεργέτησε τη Βέροια. Κάλεσαν λοιπόν τους απογόνους του, το
αίμα του, όχι απλώς να παρευρεθούν στους εορτασμούς, αλλά να τιμηθούν και
φιλοξενηθούν από τον Δήμο.
Ας επανέλθουμε όμως
στην Οικία Οικονόμου (που στην πλάκα ονομάστηκε Βουλευτικόν οίκημα, χωρίς να
γίνεται καμιά μνεία για τον αγωνιστή Βασίλη Οικονόμου) και στο μέγα σόι
(σεργιά) των Οικονομαίων.
Στο βιβλίο «Μητρώον Eρμιονέων Αγωνιστών της ελληνικής Παλιγγενεσίας»,
του Γεωργίου Βουτσίνου, στις σελίδες 51-53, αναγράφονται 7 Οικονομαίοι
αγωνιστές. Περισσότεροι από κάθε άλλο Ερμιονίτικο σόι. Μεταξύ αυτών ο Βασίλης
Οικονόμου, δημογέροντας το 1827 στην Ερμιόνη, και ιδιοκτήτης της οικίας, στην
οποία συνέχισε τις εργασίες της η Γ΄ Εθνοσυνέλευση.
Και οι 7 αγωνιστές,
ήσαν συναγωνιστές των Μητσαίων και του Κολοκοτρώνη, και προφανώς η οικία
προσφέρθηκε μετά χαράς και ως ζήτημα υψίστης τιμής.
Ως εκ τούτου στη
συνείδηση των Ερμιονιτών, παλαιότερων και νεότερων, η οικία αυτή, οικία του
Βασίλη Οικονόμου, αγωνιστή του 1821,
πρόκειται για σημαντική ιστορική οικία η οποία «εχρησιμοποιήθη ως
Βουλευτήριον της Γ΄ Εθνικής Συνελεύσεως», όπως ορθότατα γράφει ο Ιωάννης
Μάλλωσης. Γράφει επί λέξει «εχρησιμοποιήθη ως Βουλευτήριον». Δεν την ονομάζει
Βουλευτήριο, πόσο μάλλον Βουλευτικό.
Η οικία αυτή, λόγω
αυτού του γεγονότος, έμεινε στην τοπική μνήμη ως «οικία Οικονομαίων», για να
συμβολίζει και όλη την προσφορά των Οικονομαίων στον αγώνα του 1821 αλλά και
αργότερα στον τόπο μας.
Ο Μάλλωσης, άριστος
γνώστης της γλώσσας, γνωρίζει ότι δεν μπορεί να ονομαστεί Βουλευτήριον, ή
Βουλευτικόν, ένα οίκημα το οποίο δεν κατασκευάστηκε ως τέτοιο αλλά τού έτυχε
για λίγες μέρες να χρησιμοποιηθεί ως τέτοιο. Τα Ανάκτορα τα λέμε κτήριο ή
μέγαρο της Βουλής, γιατί εκεί συνεδριάζει η Βουλή δεκάδες χρόνια. Αν η Βουλή
χρησιμοποιήσει για 2 μήνες ένα άλλο κτήριο για οποιαδήποτε έκτακτη ανάγκη, το
κτήριο αυτό δεν είναι Βουλευτήριον ούτε Βουλευτικόν, αλλά χρησιμοποιήθηκε ως
τέτοιο.
Η τωρινή νέα πλάκα
ξεκινά: «Σ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΟΙΚΗΜΑ….». Δεν είναι βουλευτικό οίκημα, είναι η
Οικία Οικονόμου.
Πλανάται μια
εντύπωση ότι ο τελευταίος ιδιοκτήτης «κατεδάφισε», για δικούς του λόγους, την
ιστορική οικία, ενώ ο Ερμιονικός Σύνδεσμος την «ανακατασκεύασε».
Ας πάρουμε όμως με
τη σειρά τα πράγματα:
Η δυτική πλευρά της
οικίας ήταν ετοιμόρροπη και άκρως επικίνδυνη. Ο φόβος και ο τρόμος των
περαστικών. Επιτακτική η ανάγκη για λόγους ασφαλείας να κατεδαφιστεί. Μέχρι που
έκλεισε και ο δυτικός δρόμος, ως επικίνδυνος. Η ταράτσα στο ισόγειο τμήμα προς
τα ανατολικά ήταν ετοιμόρροπη και αυτή. Η οικία δεν ήταν χαρακτηρισμένη ως
διατηρητέα, ούτε ως ιστορική, όπως άλλωστε αυτή την εποχή και πλήθος άλλων
κτισμάτων με ιστορικό βάρος που κατεδαφίστηκαν ή ανακαινίστηκαν: Πύργος
Μητσαίων, οι ανεμόμυλοι της Ερμιόνης εκ των οποίων 4 ήσαν πολύ πριν το 1800,
από τους παλαιότερους του Αιγαίου.
Πέραν αυτών το 1930
η Κοινότητα Ερμιόνης κατεδάφισε την εξίσου σημαντική οικία Φίσκα (Μπούρλα),
μόνο και μόνο για να ανοίξει ο χώρος για τις ανάγκες του τότε εορτασμού της Γ΄
Εθνοσυνέλευσης. Η οικία αυτή στέγασε όλη τη Γραμματεία της Συνέλευσης, εκεί
συνεδρίαζαν καθημερινά οι σημαντικότερες προσωπικότητες του Αγώνα, εκεί τη
νύχτα γράφονταν τα πρακτικά από τον Σισίνη και Σπηλιάδη.
Επίσης λίγα χρόνια
πριν το 1930, η Κοινότητα Ερμιόνης κατεδάφισε (!) τον αγιογραφημένο Βυζαντινό
ναό της Παναγίας του 11ου αιώνα, που ήταν σχεδόν αντίγραφο του
Καθολικού της Μονής Αγίων Αναργύρων, για να κτιστεί εκεί ο σημερινός, και
μάλιστα παρά τη θέληση του Δεσπότη. Όλα τα ως άνω χωρίς παρέμβαση αρμοδίων
αρχών.
Η κατεδάφιση της
οικίας Οικονόμου έγινε με άδεια της Νομαρχίας. Η εκ των υστέρων επέμβαση των
αρμοδίων δημόσιων υπηρεσιών, οδήγησαν στο να περάσει το οικόπεδο με
απαλλοτρίωση στην ιδιοκτησία του Δημοσίου, το οποίο το προόριζε για «πάρκο
Κολοκοτρώνη».
Με απόφασή της, η
τότε Κοινότητα Ερμιόνης πρότεινε να ανακατασκευαστεί η οικία και ανέθεσε το
έργο στον Ερμιονικό Σύνδεσμο, έργο που τελικά έγινε με χρήματα του Υπουργείου
Πολιτισμού και ενός ιδρύματος.
Προφανώς η
ανακατασκευασθείσα οικία είναι ιδιοκτησία του Δημοσίου.
Όμως στην συνείδηση
των Ερμιονιτών και στη συλλογική μνήμη δεν παύει να είναι η Οικία του
Αγωνιστή του 1821 Βασίλη Οικονόμου και κατ’ επέκταση Ιστορική Οικία Οικονομαίων,
όπου έγινε η Συνέλευση.
Δεν πρόκειται λοιπόν
για Βουλευτικό Οίκημα, εκτός και αν οι εμπνευστές της όλης διοργάνωσης θέλουν
να μας πουν ότι το νέο όνομα που έδωσαν και η κάθοδος του Προέδρου στην Ερμιόνη
είναι ιστορικό γεγονός.
Άλλωστε η Γ΄ Εθνοσυνέλευση από παλιά, σύμμετρα, αθόρυβα
και ουσιαστικά ετιμάτο στην Ερμιόνη.
Η αναμνηστική πλάκα
στην τοπική μνήμη υπάρχει. Η οικία στην οποία έγινε η Γ΄ Εθνοσυνέλευση είναι
του αγωνιστή του 1821, Βασίλη Οικονόμου, στην οικία του οποίου εντοιχίστηκε η
πλάκα το 1930 και παραδίδεται σε βιβλία, όπως του Ιωάννου Μάλλωση «Η ΕΝ ΕΡΜΙΟΝΗ
Γ΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ» (βλ. φωτ.)
Επίσης σε τεύχος του Ερμιονικού Συνδέσμου με
τίτλο «ΕΡΜΙΟΝΙΔΑ» που εκδόθηκε το 1970 – 1971, διαβάζουμε σε σχετικό άρθρο για
τον όρκο των πληρεξουσίων, στα πρακτικά της Γ΄ των Ελλήνων Εθνικής Συνελεύσεως,
ανάμεσα στα άλλα γραφόμενα, το κείμενο που παρατίθεται φωτογραφικά, με την
επωνυμία του εκδότη.
Ως εκ τούτου πλάκα
αναρτημένη με το ως άνω περιεχόμενο, συμπληρωμένη με το όνομα του Αγωνιστή και
ιδιοκτήτη της οικίας που έγινε η Γ΄ Εθνοσυνέλευση, Βασίλη Οικονόμου, αποδίδει
πιστά την ιστορία και εκφράζει τη συλλογική μνήμη και το λαϊκό αίσθημα της
Ερμιόνης.
Σημείωση: Σε λίγο με όλες αυτές τις «εορτές», θα εορτάζομεν την «κατ’ έναρξιν»
Γ΄ Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο, την «κατ’ επανάληψιν» στην Ερμιόνη, την «κατ’
εξακολούθησιν» στον Δαμαλά και την «κατά παρέκκλισιν (;)» στην Αίγινα,
αποδυναμώνοντας το ενωτικό μήνυμα της εν Δαμαλά Γ΄ Εθνοσυνελεύσεως, για χάρη
τοπικισμών.
Βασίλης Γκάτσος