ΝΕΔΥΠΕΡ: ΚΡΕΣΤΑΣ ΑΡΣΕΝΗΣ Ή ΠΑΠΑΡΣΕΝΗΣ

Στη μνήμη του Παπαρσένη, του ήρωα της Επανάστασης του 1821, του πατριώτη  που έδωσε τη ζωή του στις 27 Νοεμβρίου του 1822   για να ελευθερωθεί η πατρίδα, δημοσιεύουμε σήμερα σχετικό κείμενο  από το βιβλίο του Μητροπολίτη ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ Κ. ΚΑΡΑΝΙΚΟΛΑ  "ΤΟ ΚΡΑΝΙΔΙ"

ΚΡΕΣΤΑΣ ΑΡΣΕΝΗΣ Ή ΠΑΠΑΡΣΕΝΗΣ

Ό Αρσένης Κρέστης ή Κρέστας γνωστός στό Κρανίδι σαν Παπα - Αρσένης, γεννήθηκε  στό Κρανίδι τό 1779.

 Τό κοσμικό ονομά του ήταν Αλέξανδρος. Τό επώνυμο Κρέστας πού υπάρχει μέχρι σήμερα στό Κρανίδι, είναι αλβανική παραφθορά του Χρή­στος ή Χρήστου.

"Οταν ήρθε ο Αλέξανδρος σέ ηλικία γιά χει­ροτονία, χειροτονήθηκε διάκος καί πήρε τό όνομα Αρσένιος. Πού χειροτονήθηκε δεν είναι γνωστό. "Ισως στ΄ Άνάπλι, ίσως στην Κωνσταντινούπολη. Πάντως μετά τήν χειροτονία του αργότερα άφού έγινε και παπάς διωρίστηκε ηγούμενος της Μονής Ζωοδό­χου Πηγής Κορωνίδας (Κοιλάδας) .

Ήταν πολύ ευσεβής, πολύ προσηλωμένος στα θεία καί γενναιότατο παληκάρι, φυσικά, όπως οι γνήσιοι Κρανιδιώτες. Έσπούδασε σαν Ιερωμένος στήν περίφημη τότε Σχολή τής Δημητσάνας, μέ δαπάνες των Μονών Άγ. Άναργύρων και Ζωοδόχου Πηγής Κοιλάδας.

"Εγκαιρα μυήθηκε στή Φιλική Εταιρεία καί έγινε έτσι Φιλικός. Κατά τήν επανά­σταση του 1821 ώνομάστηκε αρχηγός όχι μόνο τών Κρανιδιωτών άλλα όλης τής Έρμιονίδας καϊ τής Επιδαύρου, τούτο δέ, φυσικά, λόγω τής μόρφωσης του γιατί ασχολήθηκε έκτος από τά Εκκλη­σιαστικά και μέ νομικά θέματα, στό Οίκουμενικό Πατριαρχείο, όπου τοποθετήθηκε γιά διάστημα σέ υπηρεσία γιά τίς εξωτερικές υποθέσεις.

 Ό διορισμός σαν άρχηγού Έρμιονίδας κλπ. πού δημο­σιεύεται στό Β' μέρος μαζί μέ τά αλλα Κρανιδιώτικα έγγραφα λέει τά έξης:

«Σήμερον τήν 25 Μαρτίου 1821 διορίζομεν γενναίον άρχηγόν τών στρατιωτικών δυνάμεων Αργολίδος (εννοεί όπως φαίνε­ται τήν Έρμιονίδα) τόν Άρσένιον Α. Κρέσταν καί τούς οπαδούς αυτού οπλαρχηγούς, Άναστάσιον Ν. Μονοχάρτζην, Νικόλαον Α. Κρέσταν, Άναγνώστην Κ. Ζέρβαν, ώς εφόρους καί τούς έξης: Ι­ερομόναχο ν Διονύσιον Π. Βούλγαρην, ήγούμενον τής Μονής Αύγοΰ, τον ήγούμενον της Μονής Ζωοδόχου Πηγής Ίωάσαφ Οικο­νόμου ή Τζερεμέν, κατά διαταγήν ημών νά διοικούν νά διατάσ­σουν τους οπαδούς των υπέρ της κοινής ελευθερίας και σωτηρίας του Ελληνικού Γένους.

 Έν "Υδρα τή 25 Μαρτίου 1821».

Την διαταγή την υπογράφουν οι:

Αναστάσιος Μπότασης

Ιωάννης Όρλάνδος

I. Μέξης

Γ. Κουντουριώτης

Λ. Κουντουριώτης

Γκίκας Μπότασης.

Ο Όρκος στο Γκούρι-Βιτόρεσε

"Οταν στις 4 Απριλίου 1821 οι Κάτω Ναχαγιώτες, μετά τον όρκο στο Γκοΰρι - Βιτόρεσε στο Γραμματικό, έκαναν τον γενι­κό όρκο στο Μοναστήρι τής Κοιλάδας, ό Παπαρσένης είπε α­κριβώς;

 «Όρκίζομαι έν ονόματι τών τετιμημένων οστών τών παναρχαιοτάτων προπατόρων ημών Ελλήνων» και μετά άφού έπαλάμισε τό άγιον Ευαγγέλιο είπε: «Ελευθερία ή θάνατος α­δελφοί».

Στό σχετικό κείμενο πού δημοσιεύεται πάρα κάτω στό Β' μέρος τών εγγράφων μέ τά έγγραφα αναφέρονται τά έξης:

«Εις τον δρόμον τής Κοιλάδος επί του λίθου τούτου τό 1821 τή 4η Απριλίου όταν οί προπάτορές μας έξεστράτευσαν κατά τών βαρβάρων τής Εθνικής ύποδουλώσεως, όπου διέτρεχον τόν έσχατον τών κινδύνων, ζωή, τιμή και περιουσία, έδωσαν χείρας και κατόπιν έγένετο ό αγιασμός καϊ έξεβρόντησαν, (έκαναν ομο-βροντία όπλων, σημ. ιδ.) γονατιστοί άνδρες και γυναίκες, στόν λεγόμενο άλβανιστί «Γκούρι βιτόρεσε».

Άπό τά άλλα κείμενα και έγγραφα προκύπτει ότι ή Επα­νάσταση στό Κρανίδι κηρύχτηκε μέ παρόρμηση του Γκίκα Μπό­ταση, Κρανιδαϊο - Σπετσιώτη στις 27 Μάρτη 1821 και άφου α­κολούθησε ή επιστράτευση, δόθηκε ο όρκος στις 4 Απρίλη 1821 στό «Γκούρι Βιτόρεσε».

Ό Παπα - Αρσένης ήταν ατρόμητος και ακαταμάχητος α­γωνιστής, ιδεολόγος δέ και αγνότατος πατριώτης και στρατιώ­της. Διακρίθηκε σέ πολλές μάχες μέχρι τό θάνατο του και άντίκρυσε μέ πολύ παληκαριά πολλές παγίδες. Διακρίθηκε κατά τήν πο­λιορκία του Φρουρίου του "Αργούς τόν Απρίλιο του 1821 όταν τό πολιορκούσε ο Κεχαγιάς του Χουρσίτ.

Δέν έλειψε άπό τήν αρ­χή άπ' τήν πολιορκία του Άναπλιού, όπου έδειξε μέγιστο ήρωϊσμό,  καί στη συνέχεια της πολιορκίας,  λόγο αργότερα, ανέλαβε μέ τους Κρανιδιώτες την πολιορκία της ανατολικής πλευράς του Φρουρίου του Άναπλιού.

Η ηρωϊκή έξοδος από τη Μονή της Κατακεκρυμμένης

"Οταν ό Κεχαγιάμπεης (Μουσταφά Κε­χαγιάς) εισέβαλε από την Κορινθία στην Αργολίδα ό Παπα -Αρσένης θέλησε να τόν αναχαίτιση στο φράγμα του πόταμου Ξε­ριά. Άλλα τό φράγμα πού δεν ήταν ταμπούρι, άλλα κατασκεύα­σμα για την εμπόδιση των νερών του χειμάρρου δέν άντεξε στην ορμή του ξεκούραστου καί ορμητικού ίππικού των Τουρκαλβανών του Κεχαγιάμπεη καθώς καί του πεζικού του.

"Ετσι όταν άρ­χισε νά κυκλώνεται το φράγμα, οι "Ελληνες αναγκάστηκαν νά υποχωρήσουν, για πολλούς δέ ή υποχώρηση μετατράπηκε σέ ά­τακτη φυγή. Άπό τούς φυγάδες τούς όποιους καταδίωκαν πιά oι Τούρκοι, μερικοί μέ 600 γυναικόπαιδα, κατάφυγαν στό παλαιό Φρούριο του "Αργους όπου ήταν τό Μοναστήρι της Κατακεκρυμμένης και άλλοι, οί πιο άοπλοι μέ άλλα γυναικόπαιδα, κατέφυγαν στους Αφεντικούς Μύλους.

Ό Παπαρσένης ήταν στην Κατακεκρυμμένη.

Ή θέση του καί τών παληκαριών του ήταν πολύ δύσκολη καί τήν έκανε α­κόμη πιό δύσκολη ή ύπαρξη έκεί τών γυναικόπαιδων πού άρχι­σαν νά υποφέρουν άπό έλλειψη τροφών καί νερού. Ό Κεχαγιάς πληροφορήθηκε ότι μέσα στο Φρούριο - Μοναστήρι ήταν καί ό ήρωας της πολιορκίας του Άναπλιου Παπά - Αρσένης, ενίσχυσε την πολιορκία, καί κάλεσε τόν Παπαρσένη νά παραδοθή. Ό Πα­πά - Αρσένης έδωσε τήν άδεια στα γυναικόπαιδα νά παραδοθούν. "Οταν δέ αυτοί του είπαν «εσύ τί θά κάνης παπούλη;» εκείνος α­πάντησε: «'Εσείς κάνετε ότι σας παραγγέλνει ό Πασάς. Έγώ τί θά κάνω είναι δουλειά δική μου». Τήν ίδια νύχτα ο Παπά - Αρ­σένης έκανε ηρωική έξοδο μέ τα σπαθιά στά χέρια καί έσώθηκε καί αυτός καί τά παληκάρια του άπό τήν βέβαιη καταστροφή τους, άπό τόν Κεχαγιά. "Οταν τόν πρωτοείδαν μετά τήν ήρωϊκή έξοδο του άπό τήν Κατακεκρυμμένη, φίλοι του καί πολεμιστές φιλέλληνες καί τόν ερώτησαν πώς έτόλμησε μια τόσο επικίνδυνη έξοδο τόσων λίγων πολεμιστών μέσα άπό τέτοιο εχθρικό καί μαι­νόμενο στρατόπεδο, απήντησε. «Έγώ τόκανα γιατί είμαι Κρανι­διώτης μέ δυό τρύπες στή μύτη». (Ού γιάμ Κρανιδιότ μέ ντί βερε ντε χούντε) . Αυτό τό τελευταίο «δυό τρύπες στή μύτη» στά αρβα­νίτικα είναι δηλωτικό τής παληκαριάς καί της αφοβίας.

Λίγο αργότερα ρωτούσε τόν Παπά - Αρσένη ένα φιλέλληνας γιά τό ήρωϊκό του αυτό εγχείρημα της Κατακεκρυμμένης, εκείνος δέ του απάντησε μέ λίγα λόγια: «'Άκου δώ σιορε αυτό άν έχης καρκαλέτσι τό κάνεις, άν δέν έχεις καρκαλέτσι δέν τό κάνεις». Καρκαλέτσι στά αρβανίτικα είναι ή ακρίδα, εδώ δέ ακρίδα έννοούσε ο Παπα - Αρσένης τήν εσωτερική ψυχική παρόρμηση. Ή πάρα πάνω αρβανίτικη έκφραση σώζεται ακόμα μέχρι σήμερα.

 Τό 1822 έξεστράτευσε μαζί μέ τον Νικηταρά στήν Ανατολι­κή Ελλάδα.

Το ενδιαφέρον του για τη Μονή του Αυγού

Τον Ιούνη τοϋ 1822 άπασχολήθηκε στήν πολιορ­κία του Άναπλιού καί έγραψε πρός τόν Υπουργό της Θρησκείας Έπίσκοπο Άδρούσης Ιωσήφ τό πάρα κάτω γράμμα για νά διοριστή ηγούμενος τοΰ Μοναστηρίου του Αύγου, ό Ιερομόναχος Άνανίας. Γιά τόν διορισμό αυτό ήσαν σύμφωνοι καί ο πολύ γέρος ηγούμενος "Ανθιμος του Αύγού, καί όλη ή αδελφότητα, όπως φαί­νεται από γράμμα πρός τόν Άνδρούσης Ιωσήφ της 25 Ιούνη 1822 του ηγουμένου Ανθίμου καί τής αδελφότητας τοΰ Αύγου.

 Ό Παπα - Αρσένης παρά τό ότι ασχολείται μέ τήν πολιορκία τ' Άναπλιού ενδιαφέρεται καί γιά τήν ευημερία του Μοναστηρίου του Άι. Δημήτρη Αύγού.

 Τό έγγραφο είναι τό πάρα κάτω: «Τω Πανσεβάστω καί Θεοφρουρήτω Μινίστρω τής Θρη­σκείας κυρίω Ιωσήφ Άνδρούσης, προσκυνητής! Εις "Αργος. Πανσέβαστε. Μετά τάς υίϊκάς μου προσκυνήσεις αναφέρω τή πανσεβάστω μοι Πανιερότητι, ότι ό έπιφέρων τό ταπεινόν μου Πανοσιολογιώτατος κύριος Άνανίας, φιλήσυχος ών, πρό ήμερων μοί έζήτησεν ίνα άπέλθη εις ένα Μοναστήρων τ' Αύγού, σεμνυνόμενον 'έπ' ονόματι του Αγίου Δημητρίου όπου νά μονάση' διό πηγαινάμενος μέ γράμμα του δούλου Σας τόν έδέχθησαν οι εκεί ενα­σχολούμενοι πατέρες μέ τάς άγκάλας άνοικτάς γράφοντες πρός μέ πολλάς ευχαριστίας όπου τούς έπροξένευσα τέτοιον σεβάσμιον άνδρα δια Ήγούμενόν τους. Διό παρακαλώ τήν Σεβασμιότητά Της, νά τόν δεχθήτε, όστις φέρει μεθ' έαυτου καί ενα μοναχόν του αγίου Μοναστηρίου, καί νά τόν θρονιάσετε δια Χειροθεσίας, νά ήγουμενεύση κανονικώς καί ελπίζω διά των Θεοφρουρήτων Σας ευ­χών, νά ευδοκίμηση, νά γίνη καί παράδειγμα πρός τήν συνοδείαν του, εις τό νά εύαρεστήσουν τόν Θεόν. Ταύτα μεν έν τοσούτω καί προσκυνώντας Σας μένω. Τή 26η Ιουνίου 1822.

Έκ πολιορκίας Ναυπλίου. Ό ύποκλινής δούλος Σας Αρσένιος Κρέστης».

Το τέλος……

Έκεί όμως πού τάχτηκε φρουρός καί έπεσε ηρωικά μαχόμε­νος ο Παπά - Αρσένης ήταν ο Άγιος Σωστής στά Δερβενάκια πού στάθηκε τό σημείο τής τέλειας καταστροφής του Δράμαλη. Οι Τούρκοι ήθελαν νά ενισχύσουν με τρόφιμα τ' Άνάπλι πού κινδύνευε νά πέση από πείνα. "Εστειλαν 150 Τούρκους στρατιώ­τες στήν Κόρινθο άπό τ' Άνάπλι. Οι στρατιώτες αυτοί πέρασαν,γιατί ήξεραν ελληνικά καί διέλαθαν και πέρασαν στα Δερβενά­κια και ήλθαν στην Κόρινθο σαν δήθεν χωριάτες "Ελληνες.

"Ε­τσι ήρθε είδηση και 150 άντρες στους Τούρκους στην Κόρινθο από τ' Άνάπλι, για τόν κίνδυνο του Άναπλιού και του Παλαμηδίου. Μέ τους ίδιους αυτούς τους μεταμφιεσμένους Τούρκους πέ­ρασαν λίγα φορτώματα τρόφιμα για τ' Άνάπλι, άλλα τό γεγονός ανακαλύφτηκε καί σταμάτησε ό ανεφοδιασμός.

Στο Β' μέρος όπου δημοσιεύονται τά κείμενα σχολιασμένα όσα ήταν αναγκαία, δημοσιεύεται και ενα έγγραφο τοΰ Δράμαλη πού στις 20 Ιούλη 1822 έκανε στους επαναστατημένους "Ελλη­νες πρόταση παράδοσης αυτών και παράδοση των όπλων τους.

Τότε οί Τοϋρκοι ανάθεσαν στον  Δελήμπασα  Δελή Αχμέτ νά άνεφοδιάση τ' Άνάπλι.

 Στις 27 Νοέμβρη, λοιπόν, του 1822 ό Δελή Αχμέτ μέ 8.000 Δελήδες (καβαλλάρηδες) καί μέ χίλια φορ­τία έφυγε από τήν Κόρινθο γιά τ' Άνάπλι. Στην Κουρτέσσα δη­λαδή στόν κάμπο των Κλεωνών έφθασε ό Δελήμπασης, άλλά στά στενά  Άγιονορίου,  Δερβενακίων μέχρι τή Νεμέα καί τήν Στιμάγκα τους περίμεναν οί "Ελληνες.

Ό θ. Κολοκοτρώνης έδωσε διαταγή στό Νικηταρά νά πάη ο Άγιοπετρίτης Ζαχαριάς  νά καταλάβη  καί νά προστατέψη τή δίοδο από τόν Άγ. Βασίλη μέχρι τόν Άγ. Σώστη των Δερβενακίων.

 Άλλά δυστυχώς ο Ζαχαριάς δέν επήγε στήν διαταγμένη θέση. "Ετσι ο Παπα - Αρσένης καί ο Νικηταράς βρέθηκαν κυκλωμένοι από Τούρκους πού ήξεραν Ελληνικά καί πού πέρασαν από τό αφύλακτο μέρος καί τούς κτύ­πησαν από πίσω. Ό Νικηταράς σώθηκε γιατί είχε, τις παραμο­νές, φτιάξει ένα ψηλό πρόχωμα άπό ξερολίθι. Άλλά ο Παπά -Αρσένης έπεσε. Ήταν συννεφιά τό βράδυ εκείνο καί οί "Ελλη­νες έτρωγαν γιά βράδυ. Μαζί έτρωγαν ο Νικηταράς, ό Γενναίος Κολοκοτρώνης καί ό Παπά - Αρσένης. Ό Γενναίος, βλέποντας τόν Παπα – Κρέστα  νά  τρώη άργά είπε: «Νά τρώμε γρήγορα. Οί στιγμές είναι σοβαρές. Οί Τούρκοι είναι στά πόδια μας». Ό Παπά - Αρσένης απάντησε: «Φέρτε νά πιούμε. Αύριο θά πάρη τούς Τούρκους ή κατάρα». "Υστερα άπό λίγο σηκώθηκαν νά πάνε στις θέσεις τους.

Τότε ο Παπά - Αρσένης γυρίζοντας πρός τόν φίλο του Νικηταρά του είπε: «Αύριο τό κεφάλι μου θά πέση έδώ, άλλά σπειρί στάρι δέν θά φτάση στ' Άνάπλι».

Ύστερα άπό λίγο είπε στους στρατιώτες στόν "Αγιο Σώστη: «Άν οί Τούρκοι εφοδιάσουν τό Άνάπλι, ή Ελλάδα τά χάνει όλα, ποιος ξεύρει τί μεταβολή θά έχη ή τύχη του πολέμου». Πριν ολίγο  ενθάρρυναν τούς στρατιώτες πού πήραν απόφαση νά πεθάνουν έκεΐ, άλλα οι Τοΰρκοι νά μή περάσουν στ' 'Ανάπλι- το πρωί οί "Ελληνες δέν τούς διέκριναν τούς Τούρκους, γιατί είχε ομίχλη, καί όπως είπαμε, μιλούσαν ελληνικά και δεν τούς έδωσαν ση­μασία. Μόλις όμως τό κύριο σώμα των Τούρκων συγκρούστηκε μέ τούς "Ελληνες, οι λίγοι εκείνοι της εμπροσθοφυλακής έπιτεθήκανε από τα πίσω καί προξένησαν σύγχυση καί μεγάλη ζημιά.

Ό Παπα - Αρσένης καί είκοσι Κρανιδιώτες γύρω του έπεσον, όπως είπαμε πάρα πάνω. "Επεσε πιο πέρα καί ό φταίχτης γιά τή συμφορά Καπετάν Ζαχαρίας. Ό Νικηταράς μόλις κατώρθωσε νά σωθή γιατί είχε προβλέψει καί είχε φτιάξει ένα ταμπούρι, όπως είπαμε, άπό ξερολίθι.

 Ή μάχη έξελείχτηκε καί τελικά ή νίκη στεφάνωσε τά Ελληνικά όπλα. Πριν πώ έδώ τί έγραψε ό υπασπι­στής του Κολοκοτρώνη Φώτης Χρυσανθόπουλος ή Φωτακος γιά τον ήρωϊκό θάνατο του Παπα - Αρσένη, θέλω νά προτάξω αυτό πού γράφει ο Θ. Κολοκοτρώνης μέ τό χέρι του Γ. Τερτσέτη: «δυ­ναμωθήκαμε είς τον "Αγιο Σώστη. την άλλην ήμερα τοΰ Αγίου Ανδρέου έλεγα του Αρσένη: Λάκα θά τό κάνουμε εδώ; Ό Αρ­σένης μέ είπε: τό κεφάλι μου θά μείνη έδώ, άλλα σπειρί στάρι δεν θά πανε τούτοι στ' 'Ανάπλι. Τό ασκέρι μου έτσάκισε άπό τά ταμ­πούρια. Έσκοτώθηκε ο Αρσένιος. Τόν πήρε ενα βόλι στό κεφά­λι καθώς έλεγε τό βράδυ».

"Οταν καταδίωκαν εκεί οί "Ελληνες τούς Τούρκους, μετά τήν στροφή της μάχης πρός τό μέρος τών Ελλήνων, ο Δελήμπασης ο επικεφαλής τών Τούρκων έγύρισε γιά τήν Κόρινθο γιατί απέ­τυχε νά περάση εφόδια καί δυνάμεις, στ' 'Ανάπλι. Μερικοί Τοΰρκοι είχαν αποκοπεί άπό τό κύριο σώμα τοΰ Δελήμπαση. "Εναν άπό αυτούς τόν κυνήγησε ο Φωτάκος κατά δέ τό κυνηγητό αυτό σέ μια στιγμή ήλθαν καί οι δυό στά χέρια. Τότε ο Τοΰρκος γιά νά ξεφύγη άπό τόν Φωτάκο, πέταγε ενα - ένα ότι κρατοΰσε καί γιά νά ελευθερώνεται καί γιά νά άπασχολή τό διώκτη του. Μετα­ξύ τών πραγμάτων πού πέταγε καί πού μάζευε ο Φωτακος, ήταν καί ενα μεγαλύτερο βαρύ δέμα. Ό Φωτακος τό άνοιξε καί βρή­κε μέσα τό κεφάλι του Παπα - Αρσένη, καί του Σπανου του Χρυσίνα, δεμένα μέ τά μαλλιά τους.

 Ό Φωτακος τόσο λυπήθηκε καί ταράχτηκε άπό τό θέαμα ώστε εγκατέλειψε τό κυνηγητό τοΰ Τούρκου. Τότε ένας άλλος Τούρκος, όπως τόν είδε σαστισμένο τόν πλησίασε καί επεχείρησε νά τόν σκοτώση. Άλλά ο Φωτάκος σώ­θηκε τήν στιγμή αυτή άπό τήν άμεση επέμβαση του Λιάκου Κοσμόπουλου, του Κώτσου Βούλγαρη καί του Σπύρου Σπηλιοτόπουλου. Τήν άλλη μέρα έγινε ενταφιασμός του Παπα - Αρσένη καί του Χρυσίνα, μέ τά σώματα καί τά κεφάλια καθώς καί τών άλλων Κρανιδιωτών ηρώων, άπό Θόδωρο Κολοκοτρώνη καί τους άλλους καπεταναίους δίπλα στο Εκκλησάκι του "Αγιου Σώστη.

Άπο οικογενειακή γνώση και παράδοση γνωρίζουμε ότι ο πατέρας της μητέρας της .μητέρας μου Κωνσταντής Τσιγκιλιέρης, βιολιτζής, είχε τραυματισθή στην ωμοπλάτη κατά τη μάχη των Δερβενακίων, πιθανώτατα πολεμήσας μέ τήν ομάδα Παπα -Αρσένη.

Γιά τον Παπα - Αρσένη Κρέστα, παρ' οτι τον είχε προκα­λέσει άλλοτε στους Μύλους ο Κολοκοτρώνης και τον είχε προσ­βάλει καί είχανε βαρεία φιλονικήσει, είπε ο Γέρος του Μωριά: «Ή Ελλάδα μας έχασεν έναν εξαίρετο πολεμιστή και έναν ενάρετο κληρικό. Ό Παπα - Αρσένης άφησε μεγάλο κενό στόν αγώνα τοΰ Γένους, πού ακολούθησε μέ το χαμό του».

Οί Κρανιδιώτες καί οί πολεμιστές καί όλοι στην Έρμιονίδα δέν μπόρεσαν ποτέ να χω­νέψουν τον τόσο πρόωρο χαμό του ήρωα συμπατριώτη και αρχη­γού τους  Άρχιμ. Αρσένη Κρέστα. Γι΄αυτό  αίτιώνται τούς Κολοκοτρωναίους. Έμεις θέλουμε νά πιστεύουμε υπερβολή τήν πλη­ροφορία πού προέρχεται άπό τά κείμενα πού έσωσε ο Α. Μποΰζος. Ό πρόωρος χαμός τοΰ πολέμαρχου Παπα - Κρέστα, οφείλε­ται βέβαια στην αμέλεια του Ζαχαρία, πού άφησε ακάλυπτη τήν περιοχή μεταξύ του "Αγ. Βασίλη καί "Αγ. Σώστη καί κτύπησαν τούς Κρανιδιώτες οί Τούρκοι πού προσπέρασαν πισώπλατα.

 Έ­τσι δικαιολογούνται οί βαρείες υποψίες των Κρανιδιωτών, ότι τον Αρσένη τον σκότωσαν όπως ο Δαυίδ τον Ουρία, άλλα άπό τον Ζαχαριά, μέχρι τήν απόδοση ευθύνης στον Κολοκοτρώνη, υπάρχει μεγάλη απόσταση, έκτος εάν καί άλλες γερές ή παράλληλες ι­στορικές πηγές αποδείξουν κάποτε το βάσιμο τών υποψιών. "Αλ­λως τε καί ο Ζαχαριάς  σκοτώθηκε τότε.

Ούτε νομίζουμε πώς στήν προκειμένη δυσκολώτατη στιγμή έπαιξε κάποιο εκδικητικό ρόλο, ή διαμάχη πού πάντοτε σοβούσε μεταξύ Κολοκοτρωναίων και Υδραίων στήν οποία οί Κρανιδιώτες, έκτος άπ' τους  Μερεμεταίους,  Μανιάτες στήν καταγωγή, ήσαν πάντοτε μέ το μέρος τών Υδραίων.

Τέλος ο Φωτάκος, υπασπιστής του Κολοκοτρώνη, στο βι­βλίο του «Βίοι Πελοποννησίων  Ανδρών»,  γράφει πολλά αληθι­νά εγκωμιαστικά γιά το καύχημα του Κρανιδίου, τον πολέμαρχο ήρωϊκό Ιερομόναχο, τον Παπα - Αρσένη Κρέστα.