''ΛΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ''
Γράφει η Τίνα Αντωνοπούλου-Δημαράκη
Ωδή σπαραγμού θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η τραγωδία ή ένας ατέλειωτος
«κομμός» για να χρησιμοποιήσουμε τον Αριστοτελικό όρο. Το θέμα της,
επιγραμματικά, «η ακμή του πολέμου και η παρακμή της ανθρωπιάς» όπως ο
Αλέξης Σολωμός επιτυχώς την έχει χαρακτηρίσει.
Ο Ευριπίδης που έζησε το μένος του Πελοποννησιακού πολέμου εμφανίζεται
και.....
..... σ’ αυτήν την τραγωδία άκρως αντιπολεμικός. Οι συνέπειες του πολέμου
είναι ολέθριες όχι μόνο για τους ηττημένους αλλά και για τους νικητές
αφού οι πρώτοι ταπεινώνονται, λοιδορούνται, εξευτελίζονται και
ισορροπούν ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο ενώ οι δεύτεροι χάνουν το
ανθρώπινο μέτρο, την ανθρωπιά τους, τον έλεο διαπράττοντας την «Ύβριν»
και περιφρονώντας την «Νέμεσιν».
Επηρεασμένος ο Ευριπίδης από το σύγχρονο της εποχής του γεγονός της
σφαγής του ανδρικού πληθυσμού της Μήλου, που οι Αθηναίοι το 416 π.Χ.
επέβαλαν ως τιμωρία για την αποστασία των Μηλίων από την Αθηναϊκή
Συμμαχία βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει για τον όλεθρο που προκαλεί ο
εκάστοτε πόλεμος. Βεβαίως αυτό που πρωτίστως τον παρακινεί να γράψει την
τραγωδία, αντλώντας το θέμα του από τον Τρωικό Πόλεμο, είναι η Σικελική
εκστρατεία (415 – 413 π.Χ.) αφού η διδασκαλία των «Τρωάδων» (415 π.Χ.)
συμπίπτει με την προετοιμασία της Σικελικής εκστρατείας. Προειδοποιεί
λοιπόν ο Ευριπίδης τους Αθηναίους για τις οδυνηρές συνέπειες του
επικείμενου πολέμου σε μια ύστατη προσπάθεια αποτροπής του.
Στο μικροσκόπιο του τραγικού ποιητή τίθεται επίσης η παρακμή της
Αθηναϊκής δημοκρατίας, η ηθική κατάπτωση, η περιφρόνηση των αξιών.
Οι Τρωαδίτισσες γυναίκες, φιγούρες τραγικές αλλά αξιοπρεπείς προσπαθούν
να διαφυλάξουν ό,τι τους απόμεινε λίγο πριν πάρουν το δρόμο της
προσφυγιάς και της ατίμωσης.
Ο Ευριπίδης εξυψώνοντας τη γυναικεία υπόσταση σ’ αυτήν την τραγωδία
βάζει τις Τρωαδίτισσες να υπερασπίζονται υπέρτατες αξίες, αυτές της
τιμής και της αξιοπρέπειας κυρίως μέσα από το λόγο της Εκάβης, της
αλαφροΐσκιωτης Κασσάνδρας, που ζει την οιστρήλατη μέθη της και της
τραγικής Ανδρομάχης.
Η μετάφραση του Μιχάλη Κακογιάννη γεμάτη λυρισμό αποδόθηκε εξαιρετικά
κυρίως από τους ηθοποιούς που υποδύθηκαν την Εκάβη (Γιούλα Καράμπελα),
το Μενέλαο (Αντώνης Νικολόπουλος), τον Ταλθύβιο (Γιώργος Μιχαλόπουλος),
την Κασσάνδρα (Λίτσα Λαμπίρη) και την Ανδρομάχη (Βίκυ Παπάζογλου).
Ο Χορός συγχρονισμένος στην κίνησή του θρήνησε την ερειπωμένη Τροία,
την αδικία, το θάνατο σε μια νοητή ορχήστρα που επέβαλε η λιτότητα του
χώρου με σκηνοθετικό πυρήνα το άχυρο των μύλων. Το μοιρολόι της κ.
Νάντιας Κωστελένου, ως ηχώ θρήνου συγκίνησε τους θεατές.
Η παρθενική ενασχόληση του κ. Δημήτρη Σίδερη σκηνοθετικά με την
τραγωδία και η σκηνική κίνηση που δίδαξε η κ. Μόνικα Κολοκοτρώνη
θεωρούνται επιτυχείς αφού κατάφεραν να υποβάλουν τους θεατές στην
τραγική ατμόσφαιρα του έργου και να πετύχουν την Αριστοτελική «μέθεξη».
Η μουσική του κ. Τάκη Μανιάτη, ο φωτισμός του κ. Ίωνα Ξυπολιά και τα
κοστούμια του κ. Σίδερη και της κ. Κολοκοτρώνη υπηρέτησαν αξιοπρεπώς τις
ανάγκες του Ευριπίδειου δράματος.
Τίνα Αντωνοπούλου – Δημαράκη