«Το τροπάριο της Κασσιανής»
Γράφουν οι Γιάννης Σπετσιώτης - ΤΖένη Ντεστάκου
Σήμερα, Μεγάλη Τρίτη, «στο Νύμφιο», οι πιστοί θα κατακλύσουν τους ιερούς ναούς και τα μοναστήρια, για να απολαύσουν έναν από τους δημοφιλέστερους ύμνους της Βυζαντινής Υμνολογίας.
Πρόκειται για το τροπάριο της Κασσιανής, αξιόλογης ποιήτριας που κατέχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία των Βυζαντινών γραμμάτων με πολλά κοσμικά και εκκλησιαστικά ποιήματα, συγγράμματα, ύμνους, τροπάρια, κλπ.!
Η μοναχή Κασσιανή, Ικασία ή Κασσία, στο γνωστό σε όλους μας ..............τροπάριο «Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή», μετακινείται στη θέση της αμαρτωλού και βιώνει την ψυχολογία της. Η αμαρτωλός, αντίθετα, μετακινείται στη θέση της Κασσιανής και το τροπάριο γίνεται «ένα ψυχολογικό θρίλερ» για τον πιστό, που, συχνά, ταυτίζει την Κασσιανή με την αμαρτωλό, παρ’ όλο που τα δύο αυτά πρόσωπα δεν έχουν καμία σχέση.
Η αμαρτωλός είναι του Ευαγγελίου εικόνα (Κατά Ματθαίον, ΣΤ.6-13), η Κασσιανή είναι της ποίησης αποθέωση. Η πόρνη (στην οικία του Σίμωνος του λεπρού) βρίσκεται μέσα στην αμαρτία, η Κασσιανή (στο Μοναστήρι που η ίδια ίδρυσε) καθαίρει, μέσω της ποίησης, την αμαρτία της αμαρτωλού.
«Κύριε, την σην δούλην μη παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος!»
Το τροπάριο του θείου έρωτα και της αγάπης, της αμαρτίας και της συγγνώμης, της καθαρότητας και της κάθαρσης, θα απολαύσουμε απόψε. «Μαργαριτάρι της βυζαντινής ποίησης και κόσμημα της εκκλησιαστικής μελουργίας», το χαρακτηρίζουν οι ειδικοί.
Άλλοι θα προτιμήσουν να το ακούσουν σε αργό ή σύντομο βυζαντινό μέλος. Άλλοι σε μουσική σύνθεση του Ιωάννη Σακελλαρίδη και άλλοι θα επιλέξουν άκουσμα από τετράφωνες χορωδίες με ή χωρίς συνοδεία οργάνων, καθώς πολλές και ποικίλες είναι οι μουσικές εκτελέσεις του ύμνου.
Πέρα, ωστόσο, από το πρωτότυπο υμνογραφικό και μουσικό κάλλος του μεγάλου δοξαστικού που συγκινεί βαθιά τους πιστούς, έχει αξία να αναφερθούμε και σ’ εκείνους που απέδωσαν τον ύμνο λογοτεχνικά-ποιητικά, ο καθένας με το δικό του τρόπο.
Πρόκειται για κορυφαίους ποιητές και λογοτέχνες (Παλαμάς, Πολέμης, Σπεράντζας κ.ά.) αλλά και γνωστούς επιστήμονες, όπως ο καθηγητής της Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεόφιλος Βορέας.
Επιλέξαμε από τις πολλές ποιητικές αποδώσεις την πλέον λογοτεχνική, αυτή του Κωστή Παλαμά. Είναι ένα ποίημα από αισθητική πλευρά άψογο. Συνδυάζει μεγάλη ποιητικότητα και προσήλωση στο πρωτότυπο, αφού ο Παλαμάς πρόσεξε όλα τα συναισθηματικά στοιχεία του κειμένου και τα απέδωσε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Γιάννης Σπετσιώτης – Τζένη Ντεστάκου
ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ
ΚΑΣΣΙΑΝΗ
Κύριε, γυναίκα αμαρτωλή, πολλά,
πολλά, θολά βαριά τα κρίματά μου.
Μα, ω, Κύριε, πώς η θεότης Σου μιλά
μες στην καρδιά μου!
Κύριε, προτού Σε κρύψ’ η εντάφια γη
απ’ τη δροσαυγή λουλούδια πήρα
κι απ’ της λατρείας την τρίσβαθη πηγή
Σου φέρνω μύρα.
Οίστρος με σέρνει ακολασίας… Νυχτιά,
σκοτάδι αφέγγαρο, άναστρο με ζώνει,
το σκοτάδι της αμαρτίας. φωτιά
με καίει, με λιώνει.
Εσύ που από τα πέλαα τα νερά
τα υψώνεις νέφη, πάρε τα, Έρωτά μου,
κυλάνε, είναι ποτάμια φλογερά
τα δάκρυά μου…