Τι είναι αυτή η θαυμάσια και μοναδική φωτογραφία; Ερμιονήτες ψαράδες, τέλη δεκαετίας 1950, έχουν κάνει «τσέτα» και ψαρεύουν κάπου στις Κυκλάδες με «βόλους».
Να δούμε λίγο τη φωτογραφία λαογραφικά;
1. Έχουμε μαζεμένες θαυμάσιες υδραίικες βάρκες, «παπαδιές» μάλλον των 18 ποδιών, και σε πρώτο πλάνο την «ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ» του καπταν Αργύρη Καισαρέα που είναι στο γυαλί.
2. Έχουμε τον εξοπλισμό τους εν ώρα παραγωγικής εργασίας και τα πληρώματα στο πόστο τους. Τετράκοπες οι παπαδιές, χωρίς βέβαια μηχανή, «με το πανί και τα κουπιά». Προσέξτε τι φορτίο εργαλείων φέρουν οι φουρκάδες.
3. Έχουμε τα τυπικά ψαράδικα ρούχα αυτής της εποχής, την ώρα της δουλειάς. Προσέξτε το γύρισμα στα μανίκια και τα παντελόνια και τις υπέροχες τραγιάσκες.
4. Βλέπουμε τα δίκτυα που χρησιμοποιούν. Σήμερα δεν έχουμε ούτε ένα δείγμα στο λαογραφικό μουσείο Ερμιόνης, αμφιβάλλω αν έχει ακόμη κανένας ψαράς. Είναι σπάγκινα, βαριά και ασήκωτα, ιδιαίτερα όταν είναι βρεγμένα. Φυσικά βαμμένα με πετίκι γι’ αυτό και έχουν αυτό το σκούρο χρώμα.
5. Βλέπουμε τους καπτάνιους, τους «μαγκιόρους», προσηλωμένους στο γυαλί με χαρακτηριστική άνεση και με το ένα χέρι να καμακώνουν τα ψάρια ντάλα μεσημέρι!. Σώπα καλέ! Φλόμο βάζουν. Είναι στο τελικό στάδιο των βόλων, έχουν «ζώσει» τα ψάρια στα ρηχά. Σαργοί, λαβράκια, κέφαλοι, σάλπες, μελανούρια, έχουν κρυφτεί κάτω από τις πλάκες και τα βράχια. Τα φλομώνουνε, ώστε να πεταχτούν ζαλισμένα και να πέσουν στα δίκτυα.
6. Αυτά τα ‘λαογραφικά στοιχεία’ βλέπω εγώ, οι ψαράδες μας, όσοι τα ζήσανε, πολύ περισσότερα.
Να δούμε λίγο τη φωτογραφία κοινωνικά και οργανωτικά;
1. Ερμιονήτες ψαράδες που κυνηγάνε τις εποχές αυτές το άφθονο ψάρι σε ακόμη αψάρευτα παρθένα ακρογιάλια των Κυκλάδων. Έχουν ενώσει τις βάρκες τους και τα εργαλεία τους, έχουν κανονίσει μεταξύ τους την διανομή των εισπράξεων από την πούληση και κάθε βάρκα έχει κανονίσει τα μερίδια του πληρώματός της σύμφωνα με τα ναυτικά έθιμα.
2. Αυτή τη δουλειά δεν μπορεί να τη κάνει μια βάρκα. Και αυτός ο συνεταιρισμός στέκει απόλυτα, γιατί είναι απαραίτητη η συμμετοχή, η δράση και ο συντονισμός όλων όσων μετέχουν. Δεν μετέχουν για να βοηθούν μία ή δύο βάρκες. Κάθε βάρκα έχει ίδιο μερίδιο εργασίας και ευθύνης.
3. Μετέχουν όμως ιεραρχημένα. Το πρόσταγμα στη βάρκα το έχει πάντα ο καπτάνιος και το πλήρωμα εκτελεί χωρίς συζήτηση. Το γενικό πρόσταγμα το έχει ο πιο έμπειρος και ικανός καπτάνιος που τον αποδέχονται όλοι ως τέτοιον.
4. Γι’ αυτό και τα ικανοποιημένα πρόσωπα. Μετά θα φάνε ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ την κακαβιά.
Οι πατέρες και οι παππούδες μας και να συνεννοηθούν ξέρανε, και να οργανωθούν ξέρανε, και να συνεταιριστούν ξέρανε, και να αλληλοβοηθηθούν ξέρανε, και να συν-εργαστούν ξέρανε, και να φάνε όλοι μαζί ξέρανε, και να μοιράσουνε δίκαια ευθύνες, κόστος και κέρδος ξέρανε. Και το κυριότερο: ΤΟΛΜΟΥΣΑΝΕ και ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣAN
Αυτό που δεν ξέρανε να κάνουνε: Να παπαρολογούνε και μάλιστα ασυστόλως ολημερίς και ολοχρονίς.
Αυτό που μισούσανε και ήταν γι’ αυτούς κοινωνική ντροπή: Η αεργία.
Από που στο διάολο τα μάθαμε οι νεότεροι;
Έρρωσθε,
Βασίλης Γκάτσος